मृत्यूनंतरही नशिबी हेटाळणीच…’त्यांच्या’ अंत्यसंस्काराचा विधी मन सुन्न करणारा; हिमांगी सखी यांनी सांगितलं शॉकिंग कारण

तृतीयपंथी समुदायाच्या अंत्ययात्रेतील सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे तिचा गुप्तपणा. ही अंत्ययात्रा शक्यतो रात्रीच्या वेळी किंवा सूर्योदयापूर्वी काढली जाते, जेणेकरून कमीत कमी लोक ती पाहू शकतील. सामान्य अंत्ययात्रेत शोक असतो, पण तृतीयपंथी व्यक्तीच्या अंत्ययात्रेत काही ठिकाणी आनंद आणि जल्लोष असतो. टाळ्या वाजवणे, नाचणे आणि देवाचे नामस्मरण करणे अशा कृती केल्या जातात.

हेमांगी सखी यांच्या म्हणण्यानुसार, अंत्ययात्रा गुप्त ठेवण्यामागे पुनर्जन्म टाळणे हे मुख्य कारण आहे. तृतीयपंथी जीवन हे अनेकदा सामाजिक उपेक्षा आणि संघर्षाने भरलेले असते. या जन्मातील संकटातून आत्म्याला मुक्ती मिळावी आणि पुढील जन्म पुन्हा तृतीयपंथी योनीत होऊ नये, यासाठी ही परंपरा पाळली जाते. या समुदायात अशी तीव्र श्रद्धा आहे की, जर एखाद्या व्यक्तीने मृत तृतीयपंथी व्यक्तीची अंत्ययात्रा पाहिली, तर त्या मृत आत्म्याला पुन्हा त्याच योनीत जन्म घ्यावा लागतो. या भीतीमुळे अंत्ययात्रा गुप्त ठेवली जाते, जेणेकरून आत्मा जन्म-मरणाच्या चक्रातून कायमस्वरूपी मुक्त व्हावा.

पुनर्जन्म टाळण्यासाठी आणि आत्म्याला शांती देण्यासाठी विशेष विधी केले जातात, जे सामान्य हिंदू अंतिम संस्कारांपेक्षा वेगळे आहेत. मृतदेह घराबाहेर काढण्यापूर्वी, मृतदेहावर काठी किंवा चपलेने हलके मारले जाते. हा विधी आत्म्याला शरीरावरील अंतिम मोह तोडण्यास मदत करतो आणि जुन्या कर्मांचे बंधन तोडून टाकतो, असे मानले जाते. अंतिम संस्कारापूर्वी गरिबांना आणि गरजूंना दानधर्म करण्याची प्रथा आहे, ज्यामुळे पुण्य मिळते आणि आत्म्याला सद्गती मिळते.

हेमांगी सखी स्पष्ट करतात की, ही परंपरा इतर लोकांसाठी नाही, तर स्वतःच्या समुदायाच्या धार्मिक आणि अध्यात्मिक मान्यतेसाठी पाळली जाते. समाजातील उपेक्षा टाळण्यासाठीही ही गुप्तता ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाची ठरली आहे. तृतीयपंथी व्यक्तीची अंत्ययात्रा गुप्त ठेवण्याची परंपरा ही त्यांच्या जीवनातील संघर्षातून आत्म्याला मुक्त करण्याची आणि सन्मानाने मोक्ष मिळवून देण्याची एक सामुदायिक आणि श्रद्धेवर आधारित पद्धत आहे.