फक्त 12,000 रुपयांची गुंतवणूक केली, सरकारकडून पैसे मिळवले, शेतकरी या व्यवसायातून करतोय बक्कळ कमाई

मुंबई : व्यवसाय सुरू करण्यासाठी भांडवल आणि जागेची कमतरता ही अनेकांची सर्वसाधारण तक्रार असते. मात्र कमी गुंतवणूक आणि मर्यादित जागेतही मोठा नफा मिळवता येतो, हे एका शेतकऱ्याने सिद्ध करून दाखवले आहे. पारंपारिक शेतीसोबत अतिरिक्त उत्पन्नाचे साधन म्हणून मशरूम शेतीकडे शेतकऱ्यांचा वाढता कल पाहायला मिळत आहे. या शेतीसाठी मोठ्या शेतजमिनीची गरज नसते. घरातील एखादी खोली किंवा कोपरा देखील या व्यवसायासाठी पुरेसा ठरू शकतो. सरकारकडूनही प्रशिक्षण, आर्थिक मदत आणि अनुदान दिल्यामुळे मशरूम उत्पादन नवे उत्पन्नाचे साधन बनत आहे.

advertisement

नवीन मार्ग ठरला फायदेशीर

राज्य सरकार शेतकऱ्यांना मशरूम उत्पादनासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी विशेष प्रशिक्षण कार्यक्रम राबवत आहेत. अनेक ठिकाणी प्रशिक्षण शिबिरे भरवली जात आहेत, तर काही राज्यांमध्ये अनुदानित दरात मशरूम किट उपलब्ध करून देण्यात येत आहेत. सजग आणि प्रगतिशील शेतकरी या संधीचा फायदा घेत आहेत. बिहारमधील शेतकरी अवधेश मेहता यांनी या माध्यमातून शेतीतून नव्या उत्पन्नाचा मार्ग शोधला आणि कमी गुंतवणुकीतून मोठा नफा मिळवण्याचे उदाहरण घालून दिले आहे.

50 हजारापर्यंत कमाई

अवधेश मेहता यांनी पारंपारिक शेतीसोबत मशरूम उत्पादन सुरू करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी सांगितले की, योग्य नियोजन आणि थोड्या श्रमात हा व्यवसाय अतिशय फायदेशीर ठरू शकतो. त्यांनी सुरुवातीला फक्त 12 हजार रुपयांची गुंतवणूक केली. या रकमेतून त्यांनी 200 पिशव्या तयार केल्या. प्रति पिशवी 60 रुपये खर्च आला आणि प्रत्येक पिशवीतून 1 ते 1.5 किलो मशरूम मिळू लागले. सध्या बाजारात मशरूमचा दर 250 रुपये प्रति किलोपर्यंत आहे. त्यामुळे 200 पिशव्यांमधून 50 हजार रुपयांपर्यंत उत्पन्न मिळू लागले आहे. कमी खर्चात जास्त नफ्याचे हे मॉडेल प्रदेशातील इतर शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणादायी ठरत आहे.

15 शेतकऱ्यांनी घेतला निर्णय

अवधेश यांच्या यशाचा परिणाम असा झाला की त्यांच्या गावातील आणखी 15 शेतकऱ्यांनी मशरूम लागवड सुरू केली. पारंपारिक शेतीला लागणाऱ्या मोठ्या खर्चाच्या तुलनेत मशरूम उत्पादनासाठी कमी जागा, कमी भांडवल आणि कमी मेहनत लागते. त्यामुळे हा व्यवसाय शेतकऱ्यांसाठी उत्तम पर्याय ठरत आहे.

मशरूम उत्पादन ही वैज्ञानिक प्रक्रिया असली तरी ती अवघड नाही. थंड, ओलसर आणि हवेशीर जागेत पेंढ्यामध्ये किंवा गव्हाच्या सालात बियाणे मिसळून मशरूम पिशव्या तयार केल्या जातात. 20 ते 25 अंश सेल्सिअस तापमान आणि 80-85% आर्द्रता राखल्यास 25-30 दिवसांत मशरूम तयार होते. एवढ्या कमी वेळेत उत्पादन मिळत असल्याने हा व्यवसाय अधिक नफा देणारा ठरतो. जोखीम कमी आणि नफ्याची निश्चितता असल्याने अनेक शेतकरी याकडे वळत आहेत. अवधेश यांनी पारंपारिक शेती सोडली नसून मशरूमसोबत मत्स्यपालनही करत आहेत.

बिहार कृषी विभागाच्या माहितीनुसार, शेतकऱ्यांना मशरूम किटवर तब्बल 90% अनुदान मिळू शकते. केवळ 55 रुपयांच्या किमतीतील किट शेतकऱ्यांना फक्त 5-6 रुपयांत उपलब्ध होत आहे. या योजनेत किमान 25 आणि जास्तीत जास्त 100 किट शेतकऱ्यांना दिले जात आहेत. यामुळे कमी गुंतवणुकीत मशरूम उत्पादन मोठा नफा देणारा व्यवसाय म्हणून उभा राहत आहे.