वादाचे मूळ: प्राचीन हिंदू शिवमंदिर
या वादाच्या केंद्रस्थानी प्रेह विहियर मंदिर आहे. जे ख्मेर साम्राज्याच्या काळात डांगरेक पर्वतरांगेतील एका उंच सुळक्यावर 9व्या शतकात बांधण्यात आलेले एक शिवमंदिर आहे. भौगोलिकदृष्ट्या हे मंदिर थायलंडच्या सीमेजवळ आहे. मात्र 1962 मध्ये आंतरराष्ट्रीय न्यायालयाने हा परिसर कंबोडियाचा असल्याचे ठरवले होते. थायलंडने हा निर्णय मान्य केला तरी नाराजी कायम राहिली.
advertisement
ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
19व्या शतकात फ्रान्सने वियतनाम, थायलंड आणि लाओसवर ताबा मिळवून फ्रेंच इंडोचायना तयार केले होते. मात्र दुसऱ्या महायुद्धानंतर फ्रान्सने हा ताबा सोडला. 1953-54 मध्ये वियतनाम आणि कंबोडियाला स्वातंत्र्य मिळाले. त्यानंतरपासून दोन्ही देशांमध्ये सीमा वाद कायम आहे. थायलंड आणि कंबोडियामध्ये 817 किलोमीटरची सीमा आहे. यातील अनेक भागांचे सीमांकन फ्रेंच औपनिवेशिक नकाशावर आधारित आहे, जे आजही वादग्रस्त आहेत.
2008 ते 2011 पर्यंतच्या हिंसक
2008 मध्ये कंबोडियाने या मंदिराला यूनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा दिला. ज्यावर थायलंडने आक्षेप घेतला. त्यानंतर 2008, 2009 आणि 2011 मध्ये अनेक हिंसक घटना झाल्या. 2011 मध्ये एका आठवड्याच्या झडपांमध्ये डझनभर लोक ठार झाले. दोन्ही देशांनी एकमेकांवर आक्रमकतेचे आरोप केले.
2025 चा नवा वाद कसा सुरू झाला?
मे 2025 मध्ये एमराल्ड ट्रायँगल परिसरात (थायलंड, कंबोडिया आणि लाओस यांच्या सीमेसमोर) एका चकमकीत कंबोडियाचा एक सैनिक मारला गेला. 17 जुलैला थायलंडच्या तीन सैनिकांचा स्फोटात गंभीर जखमी होणे, त्यापैकी एकाचा पाय तुटणे आणि 23 जुलैला आणखी एका सैनिकाचा पाय बारूदी स्फोटात गमावणे, या घटना घडल्या.
थायलंडने आरोप केला की, हे स्फोट "नवीनपणे पेरलेल्या" रशियन निर्मित अँटी-पर्सनल मायन्समुळे झाले असून, हे ओटावा कराराचे उल्लंघन आहे. कंबोडियाने हा आरोप फेटाळून लावला आणि सांगितले की, हे अवशेष जुन्या युद्धकाळातील आहेत.
उघड संघर्ष
24 जुलैला थायलंडने ता मोआन थॉम मंदिराजवळील कंबोडियन लष्करी तळांवर एफ-16 फायटर जेटसह हल्ला केला. जमिनीवरही दोन्ही देशांतील सैन्यांमध्ये तोफा, मोर्टार्स आणि रॉकेट्सनी गोळीबार सुरू झाला. कंबोडियाने बीएम-21 ग्रॅड रॉकेट्सचा वापर करून थायलंडमधील सी सा केत प्रांतात नागरी वस्त्यांवर हल्ला केला. यात आतापर्यंत 12 नागरिक ठार झाले आहेत.
कूटनीतिक परिणाम
या संघर्षामुळे दोन्ही देशांचे संबंध अतिशय तणावपूर्ण झाले आहेत. परस्पर राजदूतांना परत बोलावण्यात आले आहे. व्यापार आणि प्रवास थांबवण्यात आला आहे. कंबोडियाने थाई चित्रपट आणि टीव्ही शोवर बंदी घातली असून, फळे आणि भाज्यांच्या आयातीवरही निर्बंध घातले आहेत. इंटरनेट आणि वीज पुरवठ्यालाही बहिष्कार घालण्यात आला आहे.
थायलंडचा राजा सध्या कुठे आहे?
थायलंडचे राजा महा वजिरालोंगकोंग (राम X) सध्या बँकॉक येथील अंपोर्न सथन थ्रोन हॉलमध्ये आहेत. त्यांनी 3 जुलै 2025 रोजी नव्या मंत्रिमंडळाची शपथविधी घेतली. 28 जुलैला त्यांचा वाढदिवस असल्याने सध्या ते देशातच आहेत. मात्र नेहमी ते जर्मनीत वास्तव्य करत असतात.