जेव्हा न्यायालयाच्या आदेशानुसार किंवा परस्पर करारानुसार पत्नीला एकरकमी भरपाई (एकरकमी पोटगी) दिली जाते तेव्हा ती सामान्यतः करपात्र नसते. ही भांडवली पावती मानली जाते, म्हणजे ती उत्पन्न नाही तर एकरकमी भरपाई असते. या रकमेचा उद्देश पत्नीचा भविष्यातील भरपाईचा अधिकार काढून टाकणे आहे. प्रतापगड विरुद्ध सीआयटीच्या राजकुमारी माहेश्वरी देवी या प्रकरणात मुंबई उच्च न्यायालयाने स्पष्टपणे म्हटले आहे की, अशी रक्कम करपात्र नाही कारण ती उत्पन्न नसून समझोत्याची रक्कम आहे. म्हणून, घटस्फोटाच्या वेळी पत्नीला संपूर्ण समझोत्याची रक्कम दिली गेली तर तिला त्यावर कोणताही इन्कम टॅक्स भरावा लागणार नाही.
advertisement
SIP मध्ये दरमहा ₹5000 जमा केल्यास 20 वर्षात किती फंड तयार होईल? पाहा कॅलक्युलेशन
मासिक मेंटेनेंसवर टॅक्स?
आता मासिक देखभालीवर चर्चा करूया. ही परिस्थिती थोडी वेगळी आहे. घटस्फोटानंतर दरमहा पतीने आपल्या पत्नीला भरपाईसाठी एक विशिष्ट रक्कम दिली तर ही रक्कम कर दृष्टिकोनातून उत्पन्न मानली जाते. आयकर कायद्यात, ती इतर स्रोतांमधून उत्पन्न म्हणून वर्गीकृत केली जाते. याचा अर्थ असा की पत्नीने ही रक्कम तिच्या उत्पन्नात जोडली पाहिजे आणि त्यावर कर भरावा. कारण ही रक्कम एका निश्चित स्रोतातून (म्हणजे घटस्फोट डिक्री) वारंवार मिळते आणि म्हणूनच ती नियमित उत्पन्न मानली जाते.
सीआयटी विरुद्ध शांती मीटल प्रकरणात अलाहाबाद उच्च न्यायालयाने असे म्हटले आहे की पत्नीला मिळणारा नियमित भरपाई हा उत्पन्न मानला जातो आणि तो करपात्र नाही. खरंतर, जर पती मुलांच्या संगोपनासाठी पैसे देत असेल तर तो करपात्र नाही. याचा अर्थ मुलांच्या नावावर दिलेली रक्कम पूर्णपणे टॅक्स फ्री आहे.
Health Insurance: 'या' सुपर टिप्सने हॉस्पिटल बिल होतं कमी, वाचतील भरपूर पैसे
पतीला कोणतेही कर लाभ मिळतील का?
अनेक लोक असाही विचारतात की जर पती पोटगी देत असेल तर त्याला कर कपातीचा लाभ घेता येईल का? उत्तर नाही आहे. ही रक्कम एकरकमी किंवा दरमहा दिली जात असली तरी, पतीला या देयकावर कोणताही कर लाभ मिळत नाही. तो त्याच्या करपात्र उत्पन्नातून ती वजा करू शकत नाही.
शिवाय, घटस्फोट झाल्यावर, पती-पत्नीचे कायदेशीर संबंध संपतात. म्हणून, जर घटस्फोटाच्या तडजोडीचा भाग म्हणून मालमत्ता किंवा पैसे हस्तांतरित केले गेले तर, उत्पन्नाचे एकत्रीकरण करणे यासारखे कर नियम लागू होत नाहीत. याचा अर्थ घटस्फोटानंतर पत्नीच्या नावावर हस्तांतरित केलेल्या मालमत्तेतून मिळणारे उत्पन्न पतीच्या उत्पन्नात जोडले जाणार नाही.
सोप्या भाषेत सांगायचे तर, घटस्फोटानंतर पत्नीला एकरकमी रक्कम मिळाली तर ती करमुक्त आहे. परंतु जर तिला मासिक रक्कम मिळाली तर ती करपात्र आहे. मुलांच्या नावावर मिळालेले कोणतेही पैसे करमुक्त आहेत आणि पतीला कोणताही टॅक्स बेनिफिट मिळत नाही.