TRENDING:
पण या सगळ्यात एक असा प्रश्न उभा रहातो की हे ठगी करणारे लोक महिला की पुरुष कोणाला सर्वात जास्त टार्गेट करतात आणि का? त्याच्यासाठी कोणत्या वयातील लोक सोपा टार्गेट आहे?
दूरसंचार विभागाच्या (DoT) ताज्या निरीक्षणांनुसार गेल्या दोन वर्षांत देशात सुमारे 40.55 लाख लोक सायबर फसवणुकीचे बळी ठरले आणि त्यात सर्वाधिक संख्या महिला आणि किशोरवयीन मुलांची आहे. हा आकडा धडकी भरवणारा आहे. (हा रिपोर्ट DoT च्या अलर्टसह पुढे आणला जात आहे.) सरकारने वाढत्या डिजिटल गुन्ह्यांवर नियंत्रणासाठी “संचार साथी” पोर्टल/अॅप आणि 1930 हेल्पलाइनसारख्या उपायांवर जोर दिला आहे.
advertisement
सायबर ठग मन, भावना आणि भीती यांचा सर्वाधिक फायदा घेतात. महिलांबाबतीत “विश्वास” आणि किशोरांबाबतीत “कुतूहल/खेळ/भीती” हे असे ट्रिगर आहेत, जे ठग खूप हुशारीने वापरतात.
DoT च्या आकडेवारीनुसार एकूण पीडितांमध्ये 28.74 लाख महिला आणि किशोर-किशोरवयीन मुली/मुले असल्याचं सांगितलं जातं. या गटांवर हल्ला करण्यासाठी ठगांची पद्धत एकदम ठरलेली असते:
सोशल मीडियावर फेक प्रोफाइल तयार करून मैत्री, गिफ्ट पाठवत आहे किंवा “कस्टम चार्ज भरावा लागेल” असा लालच, गेमिंग किंवा ऑनलाइन स्पर्धेत जिंकण्याचं आमिष, खासगी फोटो किंवा चॅट सार्वजनिक करण्याची धमकी ते देतात.
आज देशभरात सायबर फसवणुकीचे प्रकार आणि आर्थिक नुकसान झपाट्याने वाढत असल्याचं सरकारी अहवाल किंवा संसदीय माहितीतही दिसतं.
ठग पकडतात कसे?
सायबर ठगांची सुरुवात विश्वास निर्माण करण्यापासून होते. ते तुमचं नाव, आवड-निवड, नातेसंबंध, कमकुवत क्षण सगळं हळूहळू वाचतात.
मग ते फेक आयडी बनवून मैत्री करतात मग पुढे चॅटवर लालच दाखवून पैसे मागणे सुरु होते. “गिफ्ट आलंय, कस्टम भरावा लागेल.” “तुमची लॉटरी/गेम प्राइज जिंकली आहे.” वैगरे वैगरे.....
यावरुन नाही झालं तर ब्लॅकमेलिंगचा टप्पा सुरु होतो
फोटो/व्हिडिओ/चॅट लीक करण्याची भीती, आधार-फोटो-ऍड्रेससारख्या माहितीचा गैरवापर. यात सर्वात मोठा सापळा म्हणजे ते तुम्हाला घाबरवतात आणि लगेच निर्णय घ्यायला लावतात.
सायबर ठगांचे नवे धक्कादायक ट्रेंड
गेल्या काही महिन्यांत ठगांची भाषा आणि पद्धती दोन्ही बदलल्या आहेत. DoT आणि सायबर एजन्सी सातत्याने जे नवे प्रकार ओळखत आहेत, त्यात हे प्रमुख आहेत:
डिजिटल अरेस्ट (पोलिस/CBI/कस्टम अधिकारी बनून व्हिडिओ कॉलवर धमकी)
WhatsApp तसेच सोशल मीडिया हॅकिंग
परदेशी महिला किंवा पुरुष बनून मैत्री आणि मग ब्लॅकमेल
e-KYC तसेच सिम-अपडेट फ्रॉड
QR कोड स्कॅन किंवा UPI फ्रॉड
स्क्रीन शेअरिंग स्कॅम
पोर्न सर्च हिस्ट्री किंवा खासगी गोष्टींच्या नावाने भीती दाखवणे
नोकरी, लोन, सरकारी योजना देण्याचं आमिष
सायबर फसवणुकीपासून बचावासाठी लक्षात ठेवा हे 8 नियम
अनोळखी लोकांशी चॅट किंवा कॉल टाळा.
महाग गिफ्ट किंवा पार्सल पाठवतो म्हणणाऱ्यावर विश्वास ठेवू नका.
कूरियर किंवा कस्टम अधिकारी फोनवर पैसे मागत नाहीत.
आधार, पत्ता, फोटो-व्हिडिओ कोणालाही पाठवू नका.
धमकी मिळाली की समजा तो ठग आहे.
संशयास्पद क्रमांक किंवा कॉल तात्काळ 1930 वर रिपोर्ट करा.
FIR, अटक, कोर्ट अशी भीती दाखवल्यास थेट पोलीस ठाण्यात संपर्क करा व्हिडिओ कॉलवर नाही. फ्री Wi-Fi आणि अतिशय स्वस्त ऑफर्सपासून सावध रहा आणि सर्वात महत्त्वाचं फसवणूक होत असल्याचं कळताच वेळ न दवडता 1930 वर कॉल करा. जितक्या लवकर रिपोर्ट, तितकी रिकव्हरीची शक्यता जास्त.
सायबर गुन्हेगार तुमच्यापेक्षा टेक्नॉलॉजीत पुढे असतीलच असं नाही. पण ते तुमच्या भावनांमध्ये पुढे असतात. त्यांचा हल्ला मोबाइलवर नाही, तुमच्या निर्णयक्षमतेवर असतो. म्हणून पुढच्या वेळी स्क्रीनवर एखादं खूपच सुंदर वाटणारं ऑफर, मैत्री, किंवा धक्का देणारं धमकीवजा कॉल दिसला, तर थोडा थांबा. विचार करा. आणि खात्री करा. कारण डिजिटल जगात सावधगिरी हीच खरी सुरक्षा आहे.