मुंबई : अमरकंद ज्याचे वैज्ञानिक नाव Eulophia nuda आहे. याला मराठीत सालीबमिस्री किंवा मानकंद असेही म्हणतात. ही वनस्पती भारतातील उष्णकटिबंधीय हिमालय, दक्षिण, कोकण, तसेच श्रीलंका, ब्रह्मदेश आणि चीन यांसारख्या देशांमध्ये आढळते. तिचे गाठदार मूळ (कंद) बटाट्यासारखे, गोल आणि गुळगुळीत असते, जे आयुर्वेदात अनेक रोगांवर उपचारासाठी वापरले जाते.
advertisement
अमरकंदमध्ये अँटिऑक्सिडंट, अँटी-इन्फ्लेमेटरी आणि अँटी-डायरियल गुणधर्म असतात, जे आरोग्यासाठी अत्यंत लाभदायक आहेत. आज आपण अमरकंदाच्या प्रमुख फायद्यांबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
हाडे आणि सांधे मजबूत करते : अमरकंद सांधेदुखी, मणक्यांचे आजार (स्पॉन्डिलोसिस) आणि कॅल्शियमच्या कमतरतेवर प्रभावी आहे. यामुळे हाडे आणि स्नायू बळकट होतात. अमरकंदाचे सेवन केल्याने सांध्यातील जळजळ कमी होते आणि हाडांची कमजोरी दूर होते.
पचनसंस्थेचे आरोग्य सुधारते : अमरकंद अतिसार, पोटदुखी आणि पचनाच्या समस्यांवर उपयुक्त आहे. यामुळे पचनसंस्था मजबूत होते आणि आतड्यांचे कार्य सुधारते. यातील अँटी-इन्फ्लेमेटरी गुणधर्म पोटातील जळजळ आणि इतर तक्रारींवर नियंत्रण ठेवतात.
रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते : अमरकंदमध्ये फ्लेव्होनॉइड्स, टेरपेनॉइड्स आणि फेनँथ्रीन डेरिव्हेटिव्ह्जसारखे फायटोकेमिकल्स असतात, जे अँटिऑक्सिडंट म्हणून कार्य करतात. यामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते. अमरकंद शरीरातील फ्री रॅडिकल्सचे नुकसान आणि रोगांचा धोकादेखील कमी करते.
अशक्तपणा आणि थकवा दूर करते : अमरकंद हे टॉनिक आणि अॅनाबॉलिक गुणधर्मांसह शरीराला ऊर्जा प्रदान करते. यामुळे शारीरिक कमजोरी, थकवा आणि दुर्बलता कमी होते. हे विशेषतः लहान मुले आणि आजारातून बरे झालेल्या व्यक्तींसाठी पौष्टिक आहार आहे.
दमा आणि श्वसनाचे विकार : अमरकंद दमा, ब्रॉन्कायटिस आणि श्वसनाच्या समस्यांवर उपयुक्त आहे. यामुळे श्वसनमार्ग स्वच्छ होतात आणि श्वास घेणे सुलभ होते. अमरकंदातील औषधी गुणधर्म श्वसनसंस्थेची कार्यक्षमता वाढवतात.
लैंगिक कमजोरीवर उपाय : आयुर्वेदात अमरकंद लैंगिक कमजोरी आणि नपुंसकतेवर उपचार म्हणून वापरले जाते. अमरकंदामुळे हार्मोन्सचे संतुलन राखले जाते आणि शारीरिक सामर्थ्य वाढते.
वापरताना घ्यावयाची काळजी..
अमरकंद घेताना आंबट पदार्थ, चणा, राजमा, वाटाणे आणि उडीद डाळ खाणे टाळावे. अमरकंद पावडर किंवा कंद स्वच्छ, कोरड्या कापडावर पंख्याखाली ठेवावे, फ्रिजमध्ये ठेवू नये. अमरकंदाचे सेवन तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच करावे. अन्यथा एखादा आजार असल्यास यामुळे इतर त्रास होण्याची शक्यता असते.