अत्यंत भिन्न क्षेत्रं
जगातील सर्वात जुन्या डायनासोरचे जन्मस्थान उघड करणाऱ्या नवीन अभ्यासात ट्रायसिक युगातील पृथ्वीच्या भूगोलाविषयीही बरीच माहिती मिळत आहे. ते क्षेत्र आजच्या सहारा वाळवंटापासून ॲमेझॉनच्या जंगलांपर्यंत पसरलेले होते. पण ट्रायसिक युगात हे दोन्ही भूभाग जोडलेले होते आणि प्लेट टेक्टॉनिक ॲक्टिव्हिटीमुळे अटलांटिक महासागराने ते विभागले आहेत.
त्या काळात भूगोल वेगळा होता
advertisement
युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन आणि नॅचरल हिस्ट्री म्युझियम, लंडनचे जीवाश्म विज्ञानाचे डॉक्टरेटचे विद्यार्थी आणि करंट बायोलॉजी या जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक जोएल हीथ म्हणाले की, जेव्हा डायनासोर जगात प्रथम दिसले, तेव्हा पृथ्वीचे खंड पंगेआ नावाच्या एका महाखंडाचा भाग होते. त्यानंतर डायनासोर त्या भूभागाच्या दक्षिणेकडील भागात विकसित झाले, ज्याला गोंडवाना म्हणतात.
सर्वात जुने डायनासोर कधी उदयास आले?
हीथच्या संशोधनानुसार ते बहुधा गोंडवानाच्या खालच्या अक्षांशात, विषुववृत्ताजवळ उदयास आले. सर्वात जुने ज्ञात डायनासोरचे जीवाश्म सुमारे 230 मिलियन वर्षांपूर्वीचे आहेत, ज्यात अर्जेंटिनातील किओराप्टर आणि हेरेरासॉरस, दक्षिण ब्राझीलमधील सॅटर्नलिया आणि झिम्बाब्वेमधील बायरोसॉरस यांचा समावेश आहे. पण त्यांनी सामायिक केलेल्या वैशिष्ट्यांची विविधता दर्शवते की ते त्याआधी लाखो वर्षांपूर्वी विकसित झाले.
या तथ्याकडे दुर्लक्ष केले गेले
डायनासोरच्या उत्पत्तीचा अभ्यास करण्यासाठी सुरुवातीच्या संशोधकांनी दक्षिण अमेरिका आणि दक्षिण आफ्रिकेवर आपले लक्ष केंद्रित केले. डायनासोरचे सर्वात जुने जीवाश्म याच भागात सापडले होते. पण त्यांनी याव्यतिरिक्त इतर कोणत्याही क्षेत्राचा विचार केला नाही. सहारा आणि ॲमेझॉनवरील या अभ्यासात, हीथ आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी असे आढळून आले की आजच्या सहारा आणि ॲमेझॉनच्या जंगलात सापडलेल्या जीवाश्म नोंदींमधील फरक हे रहस्य उघड करू शकतात की सुरुवातीचे डायनासोर कोठे राहत असतील.
पण इथेच का?
संशोधकांचे म्हणणे आहे की, डायनासोर सुमारे 235 ते 230 मिलियन वर्षांपूर्वी अशा काळात विकसित झाले असतील जेव्हा हे विषुववृत्तीय प्रदेश अत्यंत उष्ण आणि कोरडे होते. हीथ म्हणाले की, यात बहुधा सवानासारखे अधिवास आणि वनाच्छादित क्षेत्रे समाविष्ट होती जिथे मौसमी वणवे लागण्याची शक्यता होती. डायनासोर पूर्वी अशा कठोर वातावरणात नसावेत असा विचार होता.
समस्या ही आहे की, या काळातील आणि या प्रदेशातील जीवाश्म खूप दुर्मिळ आहेत. याचे कारण असे असू शकते की, भूभागावरील प्राण्यांच्या संरक्षणासाठी परिस्थिती फारशी चांगली नव्हती. किंवा कदाचित त्यांच्या जीवाश्म असलेले खडक अजून शोधले गेले नसावेत. कसेही असले तरी, ॲमेझॉन आणि सहारा प्रदेश जीवाश्मशास्त्रज्ञांसाठी खूप आव्हानात्मक आहेत. अर्थात ही शक्यता नाकारणे कठीण आहे, पण या प्रदेशातून सापडलेले जीवाश्मच याची पुष्टी करू शकतात.
हे ही वाचा : Mahabharat : 5 पांडवांची बायको, पण द्रौपदीवर सगळ्यात जास्त प्रेम कोण करायचं?
हे ही वाचा : Royal Enfield बुलेटची किंमत 1986 मध्ये किती होती? 'व्हायरल बिल' पाहून नेटकरीही Shocked