एलपीजी म्हणजे काय?
एलपीजी म्हणजे Liquefied petroleum gas. हा पेट्रोलियमचा एक भाग आहे. हे मुख्यतः प्रोपेन आणि ब्यूटेन वायूंचे मिश्रण आहे. ते गॅस सिलिंडरमध्ये द्रव स्वरूपात साठवले जाते. जेव्हा ते वापरले जाते, तेव्हा ते हवेच्या संपर्कात येते आणि दाब कमी झाल्यावर वायूमध्ये रूपांतर होते. हे सामान्यतः घरगुती गॅससाठी वापरले जाते, जसे की स्वयंपाक.
advertisement
सोपे आणि सुरक्षित
एलपीजीचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे ते खूप सोपे आणि सुरक्षित आहे. नियंत्रित परिस्थितीत त्याचा वापर खूप सोपा होतो. हा गॅस स्टोव्हमधून बाहेर येताच, आग पकडल्यानंतर तो एका मर्यादित क्षेत्रात जळत राहतो. भारतसहित जगातील अनेक देशांनी त्याच्या वापरासाठी गॅस सिलिंडर भरणे आणि वितरणाची उत्कृष्ट व्यवस्था केली आहे.
जळताना निळी ज्योत का असते?
एलपीजीची ज्योत निळी का असते, हे समजून घेण्यासाठी आपल्याला आग जळण्याची प्रक्रिया समजून घ्यावी लागेल. तुम्ही कधी मेणबत्तीची ज्योत पाहिली असेल, तर तुम्हाला त्यात अनेक रंग दिसतील. लाल, नारंगी, पिवळा आणि निळा रंग सर्व दिसतात. विज्ञान सांगते की ते वेगवेगळ्या प्रकारची जळण्याची प्रक्रिया दर्शवते. जळण्याची प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावरच आग निळी होते. त्याच वेळी, मेणबत्तीच्या ज्योतीतील रंग दर्शवतात की जळण्याची प्रक्रिया पूर्ण झालेली नाही.
हे एक कारण आहे, पण गॅसची ज्योत निळी असण्याचे सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे गॅसमध्ये कार्बनचे प्रमाण कमी असणे. ज्या इंधनात जास्त कार्बन असेल, त्याची ज्योत लाल किंवा पिवळी होईल. याच कारणामुळे जेव्हा काडीपेटी, कोळसा, तेल दिवा इत्यादी पेटवले जातात, तेव्हा त्यांची ज्योत पिवळी किंवा लाल दिसते, निळी नाही.
धूर किंवा प्रदूषण नाही
एलपीजीमध्ये असलेले प्रोपेन आणि ब्यूटेनसारखे hydrocarbons ऑक्सिजनमध्ये मिसळल्यानंतर पूर्णपणे जळतात. यामुळे कोणत्याही प्रकारचे प्रदूषण किंवा धूर होत नाही. अशा जळण्याला "complete combustion" म्हणतात आणि याच कारणामुळे निळी आणि पांढरी ज्योत तयार होते. म्हणजेच, निळी ज्योत हे लक्षण आहे की गॅस पूर्णपणे जळत आहे.
इतर रंगांचा अर्थ काय?
आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे कधी कधी या गॅसच्या ज्योतीचा रंग लाल, पिवळा किंवा नारंगी देखील दिसतो. तेव्हा ती एक असामान्य गोष्ट असते, म्हणजे ती नसायला हवी. निळ्याशिवाय, या रंगांचा अर्थ असा आहे की जळण्याची प्रक्रिया पूर्ण नाही आणि कार्बन मोनोऑक्साइड आणि धूर देखील बाहेर येत आहे.
एलपीजी जळण्याचा आणखी एक पैलू म्हणजे तापमान. सामान्यतः निळी ज्योत म्हणजे तुमचा गॅस स्टोव्ह जास्तीत जास्त उष्णता देत आहे. निळ्या ज्योतीचे तापमान 1980 अंश सेल्सियस असते. तर त्याच गॅसमधून लाल ज्योत बाहेर पडत असेल, तर त्याचे तापमान फक्त एक हजार अंश सेल्सियस असते.
हे ही वाचा : General Knowledge : काच पारदर्शक कशी असते? त्यामागचं नेमकं वैज्ञानिक कारण काय?
हे ही वाचा : पृथ्वीवरील सर्वात जुना आणि मौल्यवान प्राणी कोण? 99% लोकांनी माहीत नसेल याचं उत्तर...