कोल्हापूर : आपण काही बोललो तर आपली चूक होईल, लोक आपल्या चुका काढतील नंतर त्या चुकांवर आपली चेष्टा करतील त्यापेक्षा न बोललेलं चांगलं असं काही जणांना वाटतं. प्रेझेंटेशन आणि मीटिंगमध्ये थोडं बाजूलाच बसायला वाटतं, अशा विचाराची लोक आपल्या आजूबाजूला नेहमी वावरत असतात. अशा प्रकारची भीती एखाद्या व्यक्तीच्या लहानपणापासूनच बहुतांश वेळा तयार झालेली असते. याकडे पुरेसे लक्ष दिलं नाही तर त्या व्यक्तीला आयुष्यभर त्या भीतीचा सामना करावा लागतो. आज आपण अशाच एका आजाराबद्दल चर्चा करणार आहोत ज्या आजारामध्ये काही जणांना समाजामध्ये कार्यक्रमांमध्ये मिसळायला भीती वाटते. या आजाराला सोशल फोबिया असं म्हटलं जातं. या आजाराबद्दल आपण निसर्गोपचार आणि संमोहन उपचार तज्ज्ञ डॉक्टर उत्तम गव्हाणे यांच्याकडून जाणून घेणार आहोत.
advertisement
आजकालच्या धावपळीच्या आणि सामाजिक दृष्टिकोनातून अत्यधिक जोडलेल्या जगात, अनेक लोक एक मानसिक समस्या अनुभवत आहेत जी सोशल फोबिया म्हणून ओळखली जाते. सोशल फोबिया म्हणजेच सामाजिक परिस्थितींमध्ये किंवा लोकांसमोर स्वतःला योग्य आणि आरामदायकपणे व्यक्त करण्याची भीती. ही समस्या खूपच सामान्य असून, अनेक व्यक्तींमध्ये त्याचे लक्षणे दिसून येतात, ज्यामुळे त्यांच्या दैनंदिन जीवनात मोठे अडचणी निर्माण होऊ शकतात.
तुम्हीही नैराश्यात आहात? मनात नको ते विचार येतात? तर रोज आवर्जुन करा 'हे' काम, शांत राहील मन!
सोशल फोबिया म्हणजे काय?
सोशल फोबिया किंवा सामाजिक चिंता विकार म्हणजेच सामाजिक परिस्थितींमध्ये ताण, लाज आणि भीती जाणवणे. ज्यांना सोशल फोबिया असतो, त्यांना इतर लोकांच्या समोर बोलण्याची, वावरण्याची, किंवा स्वतःला व्यक्त करण्याची मोठी भीती वाटते. यामुळे त्यांना प्रत्येक सामाजिक परिस्तिथीत ताण आणि अस्वस्थता जाणवते, त्यात आत्मविश्वासाची कमी असते.
सोशल फोबियाची कारणे:
काही लोकांमध्ये जैविक पद्धतीने सामाजिक परिस्थितींमध्ये जास्त ताण आणि चिंता होऊ शकते. हे कारण अनुवांशिक असू शकते.
एखाद्या व्यक्तीला इतर लोकांपासून परताव्याची किंवा नकारात्मक प्रतिक्रियेची भीती असू शकते.
वयाच्या लहान वयात घडलेल्या दुःखद अनुभवांमुळे किंवा जास्त कठोर पालकांमुळे व्यक्तिमत्त्वावर मोठा प्रभाव पडू शकतो.
सोशल फोबियाची लक्षणे:
सोशल फोबियाचे लक्षणे विविध प्रकारची असू शकतात. यामध्ये शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक लक्षणांचा समावेश होतो. काही सामान्य लक्षणे खाली दिली आहेत:
शारीरिक लक्षणे:
हृदयाची धडकन वेगाने चालणे.
पोटात वेदना, उलट्या किंवा पचनासंबंधी तणाव.
तोंड कोरडे पडणे, पसीने आलेला असणे.
हात पळवणे किंवा कंपकंपी होणे.
मनावर कोणता परिणाम होतो:
सामाजिक परिस्थितीमध्ये अत्यधिक चिंता.
इतर लोकांच्या नकारात्मक प्रतिक्रिया मिळवण्याची भीती.
लाज आणि आत्मसन्मानाची कमी.
दुसऱ्यांसमोर चुकीचं वागण्याची किंवा बोलण्याची भीती वाटणे.
काय आहेत लक्षणे:
सामाजिक परिस्थितीतून पळून जाण्याची इच्छा.
सोशल मीडियावर कमीत कमी भाग घेणे.
इतरांपासून दूर राहणे किंवा आपले विचार आणि भावना लपवून ठेवणे.
सोशल फोबियाचे परिणाम:
सोशल फोबियाचे दीर्घकालिक परिणाम अत्यंत गंभीर होऊ शकतात. व्यक्तीच्या दैनंदिन जीवनावर आणि कामावर त्याचा नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. तसेच, या समस्येमुळे व्यक्ती मानसिक तणाव, नैराश्य, आणि इतर मानसिक विकारांचा सामना करू शकतो. इतर लोकांच्या दृष्टिकोनामुळे, व्यक्ती आपल्या कार्यक्षमता आणि सामाजिक संबंधांमध्ये कमी पडू शकतो.
यावर उपचार काय आहेत?
सोशल फोबिया एक मानसिक आरोग्य समस्या असली तरी, योग्य उपचार आणि मार्गदर्शनामुळे या समस्येवर मात केली जाऊ शकते. यासाठी काही उपचार पद्धती खालीलप्रमाणे:
संज्ञानात्मक-व्यवहारात्मक थेरपी (CBT): हा उपचार सोशल फोबियावर प्रभावी ठरतो. CBT मुळे व्यक्तीला त्याच्या भीतीचे स्वरूप ओळखता येते आणि त्याच्या भावना नियंत्रित करण्यासाठी सकारात्मक पद्धती शिकवल्या जातात.
औषधे: डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार काही औषधांचा वापर केला जातो, जसे की एंटीडिप्रेसेंट्स किंवा एंग्झायटी रिलीव्हर्स.
या प्रशिक्षणाद्वारे व्यक्तीला विविध सामाजिक परिस्थितींमध्ये कसे वागावे हे शिकवले जाते, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढतो.
ध्यान आणि श्वासोच्छवासाचे तंत्र वापरल्याने तणाव कमी होतो आणि व्यक्तीला आराम मिळतो.
सोशल फोबिया एक गंभीर मानसिक आरोग्य समस्या असली तरी, योग्य उपचार आणि समर्थन मिळवून यावर नियंत्रण ठेवता येऊ शकते. या समस्येचा सामना करत असलेल्या लोकांना मानसिक ताणावर मात करण्यासाठी तज्ञांची मदत आणि योग्य उपचार घेणं आवश्यक आहे.