हा तोच राजा होता ज्याच्या पुरुषातून स्त्रीमध्ये परिवर्तनाची कहाणी भीष्मांनी युधिष्ठिराला महाभारत युद्धानंतर पलंगावर झोपलेल्या अवस्थेत सांगितली होती. भीष्मांना इच्छेनुसार मृत्युचं वरदान होतं. म्हणून मृत्यूपूर्वी ते युधिष्ठिराला राजधर्माविषयी सर्व शिकवण देत होते. युद्धात इतक्या लोकांचा मृत्यू झाल्यानंतर युधिष्ठिर राजा होऊ इच्छित नव्हता तेव्हा त्यांनी त्याला ही गोष्ट सांगितली.
युधिष्ठिरने भीष्मांना एक अतिशय विचित्र प्रश्न विचारला होता. "आजोबा एखादी व्यक्ती एकाच वेळी पुरूष होऊन नंतर स्त्री बनू शकते आणि दोन्ही स्वरूपात मुलं जन्माला घालू शकते का? हे धर्मानुसार आहे का?"
advertisement
भीष्म हळूच हसले आणि म्हणाले, "बेटा धर्माचे रहस्य अनंत आहेत. ऐक, मी तुला एक खरी गोष्ट सांगतो, जी माझ्या स्वतःच्या राजवंशाबद्दल आहे. या राजवंशाला पूर्वी चंद्र वंश म्हणून ओळखलं जात असे, या राजवंशात एक पराक्रमी राजा होता, जो दोन्ही रूपात जीवन जगत असे, तो होता राजा इल.
Mahabharat : महाभारतातील नियोग प्रथा! या मार्गाने जन्मलेली मुलं बनली पराक्रमी, काय होती ती पद्धत?
इल हा एक राजेशाही राजा होता. पण जेव्हा ती स्त्री बनला तेव्हा ती इतकी मोहक स्त्री बनला की जंगलात तपश्चर्या करण्यासाठी आलेल्या देवाचं हृदय तिच्या सौंदर्याने मोहित झालं. त्याने या आकर्षक महिलेला केवळ मागणी घातली नाही तर तिच्याशी लग्नही केलं. यातून एका शूर पुत्राचा जन्म झाला, ज्याने नंतर राजवंशाची सूत्रं हाती घेतली. राजवंश मजबूत केला. ही कथा भागवत पुराण, महाभारत (आदिपर्व) आणि देवी भागवत पुराणात तपशीलवार आढळते.
राजा इल जंगलात शिकार करायला गेला आणि हरवला.
एकदा राजा सुद्युम्न (इल्) आपल्या मंत्र्यांसह आणि सैनिकांसह शिकारीसाठी जंगलात गेला. तो एका घनदाट जंगलात हरवला. भटकंती करताना तो त्या ठिकाणी पोहोचला जिथं भगवान शिव आणि पार्वती एकांतवासात राहत होते. तिथे कोणालाही येऊ दिलं जात नव्हतं. जेव्हा राजा इल त्या ठिकाणी पोहोचला तेव्हा भगवान शिव आणि माता पार्वती प्रेमसंबंधात गुंतले होते. या कारणास्तव ते ठिकाण कोणासाठीही निषिद्ध होतं.
स्त्री होण्याचा शाप
शिवाच्या अनुयायांनी सुद्युम्न म्हणजेच राजा इलला थांबवण्याचा प्रयत्न केला, पण तो ऐकायला तयार नव्हता. सर्वांशी भांडत आणि कुरघोडी करत मी खाली पडून आत गेलो. राजाला तिथं येताना पाहताच पार्वती रागावली. माता पार्वतीने त्याला शाप दिला की तो स्त्री होईल.
Mahabharat : महाभारत युद्धानंतर धृतराष्ट्र आणि गांधारीचं आयुष्य कसं होतं, त्यांचा मृत्यू कसा झाला?
ही कथा दुसऱ्या पद्धतीनेही सांगितली गेली. या जंगलाचं नाव श्रीकांता वन होतं. शिवाने शाप दिला होता की, या जंगलात प्रवेश करणारा कोणताही पुरुष स्त्री होईल. राजा इलने त्या जंगलाच्या हद्दीत प्रवेश करताच त्याच्या शरीरात बदल होऊ लागले. स्नायू मऊ झाले, आवाज गोड झाला, चाल लवचिक झालीय. काही वेळातच तो एक मोहक आणि सुंदर स्त्री बनला. म्हणजेच आता ती इला झाली.
जेव्हा राजा इलाच्या सैनिकांनी आणि मंत्र्यांनी त्याला पाहिलं तेव्हा ते आश्चर्यचकित झाले. आता इला एक अशी स्त्री होती जी तिच्या सर्व जुन्या आठवणी विसरली होती.
तिला पाहून बुध मोहित झाला आणि प्रेमात पडला
इला एका महिलेच्या रूपात जंगलात भटकत होती. काही गोंधळले होते, काहींना लाज वाटली. मग चंद्र देव आणि अप्सरा तारा यांचा मुलगा बुध याने तिला पाहिले. तो तपश्चर्येसाठी स्वर्गातून पृथ्वीवर आला होता. बुध ग्रह इलाकडे आकर्षित झाला. इला स्वतःला एक सामान्य स्त्री मानत होती - दोघांमध्ये प्रेम फुललं. मग लग्न झालं. त्यानंतर इलाने एका मुलाला जन्म दिला. काही काळानंतर इलाने पुरुरवा नावाच्या मुलाला जन्म दिला. त्यानेच अप्सरा उर्वशीशी लग्न केलं. तो एक महान शासक आणि एक भव्य राजा बनला.
एक महिना पुरूष आणि एक महिना मादी
दरम्यान, शापाचा काळ संपला आणि इलाला त्याचं मागील जीवन आठवलं जेव्हा तो एक शक्तिशाली राजा होता. त्याला त्याच्या कुटुंबाची आठवण येऊ लागली. त्याला अस्वस्थ वाटू लागलं. बुद्धांना समजलं की इलाच्या आत्म्याला अजून पूर्णपणे शांती मिळालेली नाही. त्याने ध्यान केले आणि ऋषीमुनींची मदत घेतली. ऋषीमुनींनी यज्ञ केला. भगवान शिवाची प्रार्थना केली. तो आनंदी झाला आणि म्हणाला, “इला आता दर महिन्याला त्याचं रूप बदलू शकेल, म्हणजेच तो एका महिन्यासाठी पुरूष आणि पुढच्या महिन्यासाठी स्त्री राहील.
दोन्ही रूपांमध्ये मुले झाली.
आता राजा इलचे जीवन दोन प्रकारात विभागले गेलं होतं. जर ते पुरुष असते तर त्याने राज्य केले असते. जर तो स्त्री असता तर तो तपस्या आणि कौटुंबिक जीवनात मग्न असता. त्याला दोन्ही रूपांमध्ये मुलं होत राहिली, ज्यामुळे चंद्रवंशाचा विस्तार झाला.
युधिष्ठिराला ही गोष्ट सांगितल्यानंतर भीष्म म्हणाले, "मुला, ही कथा आपल्याला सांगते की आत्म्याला लिंग नसतं. पुरुष आणि स्त्री - या फक्त शरीराच्या अवस्था आहेत, आत्मा ब्रह्माचे रूप आहे."