TRENDING:
Monday blues म्हणजे फक्त “सोमवार कंटाळा” नाही, तर वीकेंड संपल्यानंतर पुन्हा रूढ रुटीनमध्ये जाण्याची मानसिक, शारीरिक आणि भावनिक घसरण आहे. हे क्लिनिकल आजार नसले तरी सतत आणि तीव्र जाणवू लागले, तर ते जॉब‑सॅटिस्फॅक्शन, स्ट्रेस आणि मानसिक आरोग्याशी जोडलेले संकेत मानले जातात.
advertisement
Monday blues म्हणजे नक्की काय?
Monday blues हा शब्द उदास, आळस, चिडचिड, तणाव आणि अनुत्साहासाठी वापरला जातो जो सोमवारच्या आधीच्या रात्री (Sunday night syndrome) किंवा सोमवार सकाळी काम/कॉलेज सुरू करताना जाणवतो.
ही अवस्था सहसा डिप्रेशनपेक्षा सौम्य, “वीक स्टार्ट स्ट्रेस”सारखी असते; पण काही लोकांमध्ये सतत राहिली तर कामाबद्दलचा तिटकारा, बर्नआउट किंवा anxiety वाढवू शकते.
Monday blues होण्याची मुख्य कारणे
वीकेंडचा रिदम आणि झोप बिघडणे
शनिवार‑रविवार उशिरापर्यंत जागरण, नॉर्मलपेक्षा उशिरा उठणे यामुळे बॉडी‑क्लॉक बिघडते. सोमवारला अचानक लवकर उठायचे असल्याने झोप अपूरी राहते आणि थकवा, सुस्ती वाढते.
कामाविषयी असमाधान आणि बर्नआउट
न आवडणारी नोकरी, कमी पगार, growth नसणे, बॉस किंवा टीमशी तणावपूर्ण नातेसंबंध इत्यादींमुळे “पुन्हा त्याच ऑफिसला जायचं आहे” ही कल्पनाच जड वाटते. chronic कामाचा ताण आणि emotional exhaustion मिळून professional burnout निर्माण होतो; अशा वेळेला सुट्टीतील हलकं वातावरण संपून सोमवारची “रिअलिटी” फार जड वाटते.
कामाचा भार आणि कंट्रोलचा अभाव
सोमवारला मीटिंग, आठवडाभरची planning, deadlines यामुळे “पहिल्या दिवशीच डोंगराएवढं काम” अशी भावना येते आणि त्यावर आपला कंट्रोल नाही असे वाटते.
रूटीनमधला एकसुरीपणा
रोज तेच ऑफिस, तीच commute, तेच target यामुळे जीवनात नवीनतेचा अभाव वाटतो; brain ला reward किंवा excitement न दिसल्यामुळे सोमवार अधिक नीरस जाणवतो.
कॉग्निटिव डिस्टॉर्शन (विचारांतील चुका)
“संपूर्ण आठवडा भयानक जाणार”, “मी नक्की अपयशी ठरणार”, “माझं काम काही बदलणारच नाही” अशा black‑and‑white किंवा catastrophic thinking मुळे छोटा ताणही मोठा वाटू लागतो.
Monday blues चे परिणाम
शारीरिक लक्षणे: थकवा, डोकेदुखी, स्लो मूव्हमेंट, झोप न येणे किंवा जास्त झोप, भूक कमी‑जास्त होणे.
भावनिक लक्षणे: चिडचिड, उदास वाटणे, irritability, restlessness, कामाबद्दल भीती किंवा नकारात्मकता.
कामावरचा परिणाम: productivity कमी होणे, decision‑making स्लो होणे, procrastination वाढणे, सहकाऱ्यांशी friction वाढणे; सतत असे होत राहिले तर परफॉर्मन्स रिव्ह्यू आणि करिअर growth वरही परिणाम होऊ शकतो.
दीर्घकाळ Monday blues तीव्र राहिले तर काही लोकांमध्ये generalized anxiety किंवा clinical depression ची लक्षणे वाढू शकतात, ज्यासाठी व्यावसायिक मदतीची गरज असते.
Monday blues वर मात करण्यासाठी उपाय
1) वीकेंड मॅनेजमेंट – “स्मार्ट रविवार”
वीकेंडला झोपेचा रिदम पूर्णपणे उलटा न करता, साधारण 1–1.5 तासांपेक्षा जास्त फरक ठेवू नये. त्यामुळे सोमवार सकाळचा jet‑lag कमी होतो.
रविवार संध्याकाळ पूर्णपणे कामाची भीती बनू न देता, हलका preparation मोड – कपडे, लंच, to‑do list तयार करून ठेवणे. यामुळे Monday morning decisions कमी होतात.
2) सोमवारचा सकाळचा रिच्युअल तयार करा
फक्त “अलार्म–उठणे–ऑफिस” अशा धावपळीऐवजी 20-30 मिनिटांची छोटी morning routine (हलका व्यायाम, स्ट्रेचिंग, प्राणायाम/माइंडफुलनेस, आवडती music किंवा पॉडकास्ट) ठेवली, तर मूड आणि एनर्जी दोन्ही सुधारतात.
मंडे ब्लूज स्वतःहून आजार नसले तरी ते महिनोन्महिने किंवा वर्षानुवर्षे चालू राहिले, तर त्याचे परिणाम व्यक्तीच्या मानसिक आरोग्यावर, करिअरवर आणि नातेसंबंधांवर खोलवर बसू शकतात.
मानसिक आरोग्यावर परिणाम
दीर्घकाळ प्रत्येक आठवड्याची सुरुवात भीती, उदास किंवा चिडचिडीतून होत राहिली, तर ते सामान्य ताणातून chronic stress मध्ये रूपांतरित होऊ शकते. अशा दीर्घकालीन ताणामुळे generalized anxiety, डिप्रेशन, sleep disorders यांसारख्या क्लिनिकल समस्या होण्याचा धोका वाढतो, कारण मेंदू सतत “वर्क वीक = धोका/तणाव” असा पॅटर्न शिकतो.
कामगिरी आणि करिअरवर परिणाम
दर सोमवारी low energy, procrastination आणि कामाविषयी तिटकारा जाणवल्याने productivity कमी होते आणि आठवड्याचा पहिला दिवस “स्लो” जातो, त्यामुळे बाकी चार दिवसांवरही कामाचा ताण वाढतो. दीर्घकाळ असे झाल्यास target चुकणे, वारंवार चुका, initiative कमी होणे यामुळे appraisal, increment, promotions यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो आणि काही जण पूर्णपणे job‑satisfaction गमावून बर्नआउटच्या टप्प्यावर जातात.
शारीरिक आरोग्यावर ताण
दीर्घकालीन Monday blues म्हणजे दर आठवड्याला एक छोटासा “stress cycle” सुरू होतो: झोप कमी, सकाळी गडबड, caffeine किंवा junk food वर अवलंबित्व, physical activity कमी. असा पॅटर्न महिनोन्महिने टिकला तर वजन वाढणे, रक्तदाब वाढणे, पचनाच्या तक्रारी, सतत थकवा (chronic fatigue) यांसारखे lifestyle‑related आजार वाढू शकतात.
नातेसंबंध आणि सामाजिक आयुष्य
रविवारच्या संध्याकाळपासूनच mood खराब होऊ लागल्याने कुटुंब किंवा पार्टनरसोबत quality time कमी होतो. संवाद चिडचिडीत होऊ शकतो. ऑफिसमधील नकारात्मकता सहकाऱ्यांशीही friction निर्माण करते, ज्यामुळे social support कमी होत जाते आणि व्यक्ती “एकटा पडल्याची” भावना अनुभवू शकतो.
दीर्घकालीन mindset शिफ्ट
सतत “काम = स्ट्रेस, सोमवार = शत्रू” असा अनुभव घेतल्याने काम, करिअर आणि स्वतःच्या क्षमतांविषयी कायम नकारात्मक belief बसू शकतात. यामुळे नवीन संधी, reskilling, role बदल इत्यादी सकारात्मक पावलं उचलण्याची इच्छाच कमी होऊ शकते, आणि व्यक्ती “फसलेल्या” आयुष्याची भावना घेऊन जगू लागतो.
जर मंडे ब्लूज काही आठवड्यांपेक्षा जास्त काळ सतत जाणवत असतील किंवा त्याचा झोप, भूक, काम करण्याची क्षमता आणि नातेसंबंधांवर स्पष्ट परिणाम दिसत असेल, तर mental health professional कडे समुपदेशन घेणे उपयुक्त ठरते.