New Research: स्मरणशक्ती जाण्याआधीच अल्झायमर रोखता येणार; नव्या औषधाने रुग्णांसह कुटुंबियांना दिलासा,विसरण्यापूर्वीच काळजी घेता येईल

अल्झायमर (Alzheimer) हा आजार सहसा म्हातारपणी स्मरणशक्ती कमी झाल्यावर लक्षात येतो. पण नवीन संशोधनातून एक महत्त्वाची आणि धक्कादायक गोष्ट समोर आली आहे. अल्झायमरचे बदल मेंदूमध्ये अनेक वर्षे आधीच सुरू होतात, जेव्हा व्यक्तीला कोणतीही लक्षणे जाणवत नाहीत.

अमेरिकेतील नॉर्थवेस्टर्न युनिव्हर्सिटीच्या संशोधकांनी अल्झायमरशी संबंधित एक अत्यंत विषारी (toxic) प्रोटीन शोधून काढले आहे. हे प्रोटीन स्मरणशक्ती जाण्याच्या खूप आधी मेंदूचे नुकसान करायला सुरुवात करते.

advertisement

नवे विषारी प्रोटीन सापडले

संशोधकांनी शोधलेले हे प्रोटीन Amyloid Beta Oligomer या प्रकारातले आहे. हे छोटे-छोटे प्रोटीनचे गुच्छ (clusters) असतात, जे मेंदूतील पेशींना हळूहळू नुकसान करतात. पण या अभ्यासात वैज्ञानिकांना याच प्रकारातील एक नवीन आणि अत्यंत धोकादायक उपप्रकार सापडला आहे.

हे विषारी प्रोटीन सुरुवातीला मेंदूतील न्यूरॉन्स (मेंदूच्या पेशी) आणि ग्लिआ पेशींमध्ये जमा होऊ लागते. त्यामुळे सूज (inflammation) निर्माण होते आणि मेंदूची कार्यक्षमता कमी होऊ लागते.

NU-9 : अल्झायमर रोखणारे नवे औषध?

या संशोधनातील सर्वात आशादायक भाग म्हणजे एक प्रायोगिक औषध NU-9. हे औषध नॉर्थवेस्टर्न युनिव्हर्सिटीमध्ये विकसित करण्यात आले आहे. संशोधकांनी हे औषध अल्झायमरचे लक्षण दिसण्याआधीच उंदरांवर वापरले. त्याचे परिणाम आश्चर्यकारक होते.

मेंदूतील विषारी प्रोटीनचे प्रमाण खूप कमी झाले

सूज आणि दाह मोठ्या प्रमाणात कमी झाला

मेंदूच्या पेशींना होणारे नुकसान थांबले

अल्झायमरशी संबंधित इतर घातक बदलही कमी झाले

यामुळे संशोधकांना वाटते की NU-9 आजार पूर्णपणे रोखू शकतो किंवा खूप वर्षे लांबवू शकतो.

समस्या का निर्माण होते?

संशोधक डॅनियल क्रांझ सांगतात की, “अल्झायमर हा आजार लक्षणे दिसण्याच्या अनेक दशकांपूर्वी सुरू होतो. पण बहुतेक उपचार खूप उशिरा सुरू होतात. त्यामुळे अनेक क्लिनिकल ट्रायल्स अपयशी ठरल्या.” म्हणजेच जेव्हा रुग्णाला विसरायला सुरुवात होते, तोपर्यंत मेंदूचे नुकसान खूप झालेले असते.

मेंदूतील ‘Astrocytes’ का धोकादायक होतात?

Astrocytes या मेंदूतील संरक्षण करणाऱ्या पेशी आहेत. सुरुवातीला त्या मेंदूचे रक्षण करतात. पण अल्झायमरमध्ये त्या अतिसक्रिय (reactive) होतात आणि मग त्या उलट नुकसान करू लागतात. या नव्या विषारी प्रोटीनमुळे Astrocytes भडकतात, सूज वाढते आणि मेंदूतील संपर्क (synapses) तुटू लागतात आणि NU-9 औषधाने हेच थांबवले.

अल्झायमर आधीच ओळखता येईल का?

संशोधक सांगतात की भविष्यात रक्त तपासणीद्वारे अल्झायमरचे सुरुवातीचे संकेत मिळू शकतात. जर एखाद्या व्यक्तीमध्ये असे संकेत आढळले, तर NU-9 सारखे औषध लवकर दिले जाऊ शकते. हे अगदी कोलेस्टेरॉल वाढल्यावर हृदयविकार टाळण्यासाठी औषध घेण्यासारखे आहे.

पुढे काय?

NU-9 सध्या इतर प्राण्यांवरही तपासले जात आहे आणि वृद्धत्वाशी संबंधित अल्झायमर मॉडेलवर अभ्यास सुरू आहे. त्यामुळे भविष्यात मानवी चाचण्या (clinical trials) होण्याची शक्यता आहे.

या संशोधनामुळे अल्झायमर उपचाराची दिशा बदलू शकते. आजार सुरू होण्याआधीच तो थांबवण्याची शक्यता प्रथमच ठोसपणे समोर आली आहे. जर लवकर निदान आणि NU-9 सारखे औषध एकत्र आले, तर अल्झायमर हा आजार भविष्यात नियंत्रणात आणता येऊ शकतो, अशी आशा वैज्ञानिकांना वाटत आहे.