नष्ट झालेल्या प्राण्याला 72,000 वर्षांनंतर पुन्हा जिवंत केले; Dire Wolf पृथ्वीवर परतले, पुढचा नंबर कोणाचा?

वॉशिंग्टन: शास्त्रज्ञांनी विज्ञानाच्या मदतीने अशक्य गोष्ट शक्य करून दाखवली आहे. तब्बल 72,000 वर्षांपूर्वी पृथ्वीवरून नष्ट झालेल्या 'डायरे वुल्फ' (Dire Wolf) या प्रजातीला पुन्हा जिवंत करण्यात संशोधकांना यश आले आहे. 'रोमुलस' (Romulus) आणि 'रेमस' (Remus) असे या दोन पहिल्या पुनरुज्जीवित लांडग्यांच्या पिल्लांचे नाव असून, त्यांच्या जन्माने जगभरातील वैज्ञानिक क्षेत्रात खळबळ माजली आहे.

advertisement

72,000 वर्षा जुन्या जीवाश्मातून पुनर्जन्म

हे केवळ कल्पनेतले 'ज्यूरासिक पार्क' उरले नसून प्रत्यक्ष वास्तव बनले आहे. शास्त्रज्ञांना 72,000 वर्षांपूर्वीचे अतिशय सुरक्षित असे जीवाश्म (Fossils) सापडले होते. या जीवाश्मातून प्राचीन डीएनए (DNA) काढून, आधुनिक जनुकीय तंत्रज्ञान आणि 'क्लोनिंग'च्या प्रगत पद्धती वापरून या प्रजातीला पुन्हा जन्माला घालण्यात आले आहे.

कोण आहेत रोमुलस आणि रेमस?

'रोमुलस' आणि 'रेमस' हे जगातील पहिले 'डी-एक्स्टिंक्ट' (De-extinct) प्राणी ठरले आहेत.

प्रजाती: 'डायरे वुल्फ' (Canis dirus) - ही प्रजाती हिमयुगाच्या काळात उत्तर अमेरिकेत मोठ्या प्रमाणावर आढळायची.

वैशिष्ट्य: हे लांडगे आजच्या लांडग्यांपेक्षा आकाराने मोठे आणि अत्यंत शक्तिशाली जबडा असलेले शिकारी प्राणी होते.

पालकत्व: त्यांच्या वाढीसाठी आधुनिक लांडग्यांच्या काही प्रजातींचा 'सरोगेट' म्हणून वापर करण्यात आला आहे.

डी-एक्स्टिंक्शन (De-extinction) म्हणजे काय?

जेव्हा एखादी प्राणी प्रजाती पूर्णपणे नष्ट होते, तेव्हा त्यांच्या अवशेषांमधून डीएनए मिळवून, जनुकीय बदलांच्या (Genetic Engineering) मदतीने ती प्रजाती पुन्हा निर्माण करण्याच्या प्रक्रियेला 'डी-एक्स्टिंक्शन' म्हणतात. या प्रयोगासाठी 'कोलोसल बायोसायन्सेस' (Colossal Biosciences) सारख्या जागतिक संस्था गेल्या अनेक वर्षांपासून काम करत आहेत.

या प्रकल्पात सध्या तीन वुल्फ पिल्ले तयार झाली आहेत. दोन पुरुष रोमुलस आणि रेमस, तसेच एक स्त्री पिल्ले Khaleesi. रोमुलस आणि रेमस यांचा जन्म 1 ऑक्टोबर 2024 रोजी, तर खालिसीचा जन्म 30 जानेवारी 2025 रोजी झाला. या पिल्ल्यांची वाढ उत्तम प्रकारे होत आहे आणि ते सामान्य ग्रे वुल्फच्या तुलनेत अधिक मोठे व शक्तीशाली दिसतात.

प्राण्यांचे गुणधर्म आणि संरक्षण

जीन संपादनामुळे झालेल्या बदलांमुळे या वुल्फ पिल्ल्यांना काही विशिष्ट भौतिक वैशिष्ट्ये मिळाली आहेत. मोठे शरीर, रुंद डोकं, मोठे दात आणि हलक्या रंगाचे अंग; जे डायरेक् वुल्फशी जुळणारे मानले आहेत. सध्यातरी हे वुल्फ एक 2,000 एकर क्षेत्रात सुरक्षित राखण्यात येत आहेत. जेथे त्यांचे आरोग्य, वाढ आणि वर्तन शास्त्रज्ञांच्या देखरेखीखाली आहे.

पुढचे लक्ष्य काय?

रोमुलस आणि रेमसच्या यशस्वी निर्मितीनंतर संशोधकांचे धाडस वाढले आहे. या प्रकल्पाशी संबंधित सूत्रांच्या माहितीनुसार, शास्त्रज्ञ आता खालील प्रजातींवर काम करत आहेत.

1. वूली मॅमथ (Woolly Mammoth): अवाढव्य हत्तीसारखा दिसणारा हा प्राणी पुन्हा आणण्याचे प्रयत्न अंतिम टप्प्यात आहेत.

2. डोडो पक्षी (Dodo Bird): मोरिशसमध्ये नष्ट झालेला हा पक्षी पुन्हा दिसण्याची शक्यता आहे.

3. थायलॅसिन (Tasmanian Tiger): ऑस्ट्रेलियातील हा वाघासारखा दिसणारा प्राणीही रांगेत आहे.

आव्हाने आणि वाद

हा प्रयोग यशस्वी झाला असला तरी, अनेक पर्यावरणवाद्यांनी यावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले आहे. 70 हजार वर्षांपूर्वीचे प्राणी आजच्या वातावरणात तग धरू शकतील का? आणि त्यांच्या पुनरुज्जीवनाचा आजच्या इकोसिस्टमवर काय परिणाम होईल? यावर मोठी चर्चा सुरू आहे.