नसबंदी शस्त्रक्रिया नेमकी कशी केली जाते?
पुरुषांची नसबंदी (Male Sterilization - Vasectomy)
पुरुषांच्या नसबंदीला वैद्यकीय भाषेत 'व्हॅसेक्टॉमी' असे म्हणतात. ही एक लहानशी शस्त्रक्रिया आहे.
- काय कापले जाते? डॉक्टर वास डेफरन्स (Vas Deferens) नावाच्या नळीला कापतात आणि बांधतात.
- कार्य काय? वास डेफरन्स ही ती नळी आहे जी वृषणातून (testis) शुक्राणू (sperm) बाहेर घेऊन जाते.
- परिणाम काय? नसबंदी दरम्यान, ही नळी कापून बंद (sealed) केली जाते. यामुळे शुक्राणू बाहेर येत नाहीत. परिणामी, पुरुष जेव्हा संबंध ठेवतो, तेव्हा वीर्य (semen) बाहेर पडते, पण त्यात शुक्राणू नसल्याने गर्भधारणा होत नाही.
advertisement
सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास, पुरुषाची प्रजनन क्षमता (fertility) नक्कीच संपुष्टात येते, पण त्याच्या संबंध ठेवण्याच्या क्षमतेवर (ability to have intercourse) कोणताही परिणाम होत नाही.
महिलांची नसबंदी (Female Sterilization - Tubectomy)
महिलांच्या नसबंदीला 'ट्युबेक्टॉमी' म्हणतात. ही पुरुषांच्या नसबंदीपेक्षा थोडी अधिक कठीण प्रक्रिया मानली जाते
- काय कापले जाते? या प्रक्रियेत, डॉक्टर महिलेच्या फॅलोपियन नळ्यांना (Fallopian Tubes) कापतात किंवा बांधून टाकतात.
- कार्य काय? फॅलोपियन नळ्या हे ते मार्ग आहेत, ज्यातून अंडी (eggs) अंडकोषातून (ovaries) गर्भाशयात (uterus) प्रवास करतात.
- परिणाम काय? जेव्हा या नळ्यांना अवरोधित (blocked) केले जाते, तेव्हा अंड्यांचा आणि शुक्राणूंचा संयोग (union) टाळला जातो, ज्यामुळे महिला गर्भधारणा (conceived) करू शकत नाहीत.
महत्त्वाची टीप : पुरुषांपेक्षा महिलांसाठी नसबंदीची प्रक्रिया थोडी कठीण असते, कारण नळ्यांपर्यंत पोहोचण्यासाठी पोटाच्या खालच्या भागात चीर (incision) द्यावी लागते.
नसबंदी किती प्रभावी आहे?
जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) मते, नसबंदी प्रक्रिया 99 टक्के प्रभावी (99 percent effective) आहे. ही प्रक्रिया एकदा केली की, दुसरे मूल होण्याची शक्यता खूप कमी असते. त्यामुळे, ही प्रक्रिया ज्ञान असलेल्या (knowledgeable) डॉक्टरांकडून करून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. नसबंदीच्या त्या भयावह काळात, सक्तीमुळे लोकांच्या मनात भीती होती, पण वैज्ञानिक दृष्ट्या ही एक प्रभावी आणि कायमस्वरूपी जन्म नियंत्रण (birth control) पद्धत आहे.
हे ही वाचा : Health Tips : थकवा आणि ताप सारखा येतोय? दुर्लक्ष नका करू, या गंभीर आजाराचे असू शकते लक्षण
हे ही वाचा : Child Health : फक्त कफ सिरपच नाही, डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय लहान मुलांना दिलेली 'ही' औषधही ठरू शकतात जीवघेणी