सांगली : मानवी आहाराबरोबरच कुक्कुटपालनातील वापरामुळे मका या नगदी पिकास बारमाही मागणी असते. या पिकापासून लाखो रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकते. बाजारपेठेतील मागणी आणि दुष्काळी भागातही उत्पादनाच्या हमीमुळे कवठेमहांकाळ भागातील अग्रण धुळगावचे शेतकरी केवळ मका उत्पादनाकडे वळले आहेत. आज या भागाची ओळख ‘मका हब’ म्हणून झाली आहे. येथील शेतकरी संभाजी खंडागळे यांनी तर एकरी 71.39 क्विंटल उत्पादन घेऊन देशात विक्रम नोंदवला आहे.
advertisement
मानवी आहाराबरोबरच कुक्कुटपालन व्यवसायात महत्त्वाचा घटक असलेला मका, नगदी पीक असल्याने बाजारपेठेत बारमाही मागणी आहे. त्यासोबतच बाजारपेठेचा विचार करून जास्तीत जास्त उत्पादन घेतले, तर निश्चितच या पिकापासून लाखो रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकते, हे सांगलीच्या कवठेमहांकाळ तालुक्याच्या दुष्काळी भागातील अग्रण धुळगावचे शेतकरी रमेश खंडागळे यांनी सिद्ध केले आहे. येथील शेतकरी संभाजी खंडागळे यांनी तर एकरी 71.39 क्विंटल उत्पादन घेऊन देशात विक्रम नोंदवला आहे. तसेच त्यांना चार महिन्यांत एकरी दीड लाखाहून अधिक उत्पन्न मिळाले.
ऊस, द्राक्ष, केळी, डाळिंब या नगदी पिकांबरोबरच आता मका पिकालाही नगदी पिकाचा दर्जा मिळण्याची चिन्हे दिसत आहेत. चार महिन्यांच्या अवधीमध्ये या पिकाची लागवड करून एकरी लाख ते सव्वालाखाचे उत्पन्न मिळण्याची शक्यता असल्याने कृषी विभागाच्या साहाय्याने तालुक्यातील अग्रण धुळगाव हे ‘मका हब’ म्हणून गणले जात आहे.
कवठेमहांकाळ तालुक्याच्या पूर्वेकडे 8 किलोमीटरवर असणारे अग्रण धुळगाव हे गाव आहे. गावाचे भौगोलिक क्षेत्र 1 हजार 809.88 हेक्टर असले, तरी प्रत्यक्ष वहिवाटीखालील क्षेत्र 1 हजार 589 हेक्टर इतके आहे. गावाची ओळख 2018 पर्यंत दुष्काळी भाग अशीच होती. दर वर्षी अगदी ऑक्टोबर महिन्यापासून जून महिन्यापर्यंत पिण्यासाठी टँकरने पाणीपुरवठा होत होता. त्यानंतर 2019 पासून अग्रणी नदी पुनर्जीवित झाल्यानंतर हळूहळू थोडाफार बदल होत गेला.
पीक पद्धतीतील आमूलाग्र बदल
सन 2020 पर्यंत मका पिकाचे उत्पादन एकरी 20 क्विंटल इतके होते. त्यामुळे मका पिकामध्ये कितीही कष्ट घेतले तरी जास्तीत जास्त एकरी 25 ते 30 क्विंटल उत्पादन मिळू शकते, असा लोकांचा गैरसमज निर्माण झाला होता. दरम्यान, जून 2020 मध्ये कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी अग्रण धुळगाव या गावचा वातावरणाबरोबरच भौगोलिक परिस्थितीचा अभ्यास केला.
पावसाळा आणि Viral Infection, अशी घ्या आपल्या आरोग्याची काळजी, महत्त्वाच्या टिप्स
उपविभागीय कृषी अधिकारी मनोजकुमार वेताळ आणि तालुका कृषी अधिकारी एम. जे. तोडकर यांच्या मार्गदर्शनाखाली एकरी 60 क्विंटल मका उत्पादन घेण्यासाठी जून 2021 मध्ये रणनीती आखण्यात आली. त्यासाठी सुरुवातीला शेतकरी निवड करीत असताना स्वत:मध्ये आत्मविश्वास असणारे आणि सुविधा उपलब्ध असलेल्या 10 शेतकऱ्यांची निवड करण्यात आली होती. याच अनुभवाचा लाभ घेत गावातील शेतकरी संभाजी खंडागळे यांनी गेल्या वर्षी मक्याचे विक्रमी उत्पन्न घेण्याचा वसा घेतला.
कृषी अधिकारी मनोजकुमार वेताळ यांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांनी मका लागवडीची तयारी केली. यासाठी आवश्यक जमिनीची पूर्वमशागत केली. खोलवर नांगरणी, दोन वेळा कुळवणी आणि माती भुसभुशीत होण्यासाठी एकवेळ रोटाव्हेटर मारण्यात आले. लागवडीसाठी त्यांनी संकरित वाण राशी 3499 निवडले. एकरी 20 किलो बियाणे वापरण्यात आले.
विक्री व्यवस्थापन कसे असावे -
सांगली जिल्ह्यात फूड इंडस्ट्रीसाठी मका खरेदी करणाऱ्या व्यापाऱ्यांची मागणी ही 50 हजार टनांची आहे आणि ही गरज भागवण्यासाठी बाहेरील राज्यांतून म्हणजे कर्नाटक, आंध्र प्रदेश, तमिळनाडू या राज्यांतून मका खरेदी केला जातो. परंतु जर एकाच वाणाचा, रंग, आकार आणि गुणवत्तेचा मका मोठ्या प्रमाणावर एकाच गावातून मिळणार असल्यामुळे जिल्ह्यातील फूड इंडस्ट्रीसाठी काम करणारे व्यापाऱ्यांचे लक्ष अग्रण धुळगावकडे लागले. जर अशा प्रकारची 500 एकर क्षेत्रावरील मका एकाच ठिकाणावरून मिळणार असेल, तर हे व्यापारी जादा दराने मका स्वीकारण्यास तयार आहेत.
मका उत्पादन घेताना पंचसूत्राचा अवलंब केल्यामुळे एकरी 60 क्विंटल उत्पादन शेतकऱ्याला घेणे सोपे जाऊ लागले आहे. त्याचबरोबर एक गाव एक वाण या योजनेअंतर्गत अग्रण धुळगाव या गावाने मक्याचे गाव म्हणून नव्याने आपली ओळख महाराष्ट्रभर निर्माण केली आहे. लागवडीच्या नवीन पद्धतीमुळे येथील शेतकरी एकरी 60 क्विंटल उत्पादन घेऊन चार महिन्यात सव्वा लाख रुपये उत्पादन घेत असल्याचे देखील प्रगतशील शेतकरी रमेश खंडागळे यांनी सांगितला आहे.