What is Cryptocurrency? सोप्या भाषेत समजून घ्या डिजिटल चलनाची ए-टू-झेड माहिती

चला तर मग, आज कोणत्याही तांत्रिक गुंतागुंतीशिवाय, अतिशय सोप्या भाषेत जाणून घेऊया की 'क्रिप्टोकरन्सी' म्हणजे नक्की काय आणि ती कशी काम करते.

क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे काय? (What is Cryptocurrency?)

सोप्या भाषेत सांगायचे तर, क्रिप्टोकरन्सी हे एक 'डिजिटल चलन' आहे. आपल्या खिशातील नोटा आपण हातात धरू शकतो, स्पर्श करू शकतो; पण क्रिप्टोकरन्सी आपण हातात धरू शकत नाही. ती फक्त इंटरनेटवर, कंप्यूटर किंवा मोबाईलच्या स्क्रीनवर दिसते. हे पूर्णपणे आभासी (Virtual) पैसे आहेत.

advertisement

बँकेशिवाय चालणारे पैसे

आपण जेव्हा कोणाला पैसे पाठवतो, तेव्हा बँक त्यात मध्यस्थ म्हणून काम करते. पण क्रिप्टोकरन्सीमध्ये कोणत्याही बँकेची किंवा सरकारची गरज नसते. हे 'पीअर-टू-पीअर' (Peer-to-Peer) पद्धतीने चालते, म्हणजेच एका व्यक्तीकडून थेट दुसऱ्या व्यक्तीकडे.

हे काम कसे करते? (How it Works?)

क्रिप्टोकरन्सीच्या मागे 'ब्लॉकचेन' (Blockchain) नावाचे एक तंत्रज्ञान आहे. हे म्हणजे एक प्रकारचे डिजिटल रजिस्टर आहे.

जेव्हा एखादा व्यवहार होतो, तेव्हा त्याची नोंद जगातील हजारो संगणकांमध्ये एकाच वेळी होते. यामुळे या व्यवहारात कोणीही फेरफार करू शकत नाही किंवा फसवणूक करू शकत नाही. हे अत्यंत सुरक्षित मानले जाते कारण हे 'क्रिप्टोग्राफी' (Cryptography) म्हणजेच गुप्त कोड्सने सुरक्षित केलेले असते.

क्रिप्टोकरन्सीचे काही लोकप्रिय प्रकार

जसे जगात डॉलर, रुपया, पाउंड अशी वेगवेगळी चलने आहेत, तसेच क्रिप्टोमध्येही हजारो प्रकार आहेत. क्रिप्टोकरन्सी ही जगातील पहिली आणि सर्वात महागडी क्रिप्टोकरन्सी आहे. हिची सुरुवात 2009 मध्ये 'सातोशी नाकामोतो' नावाच्या एका अज्ञात व्यक्तीने केली होती.

इथेरियम (Ethereum): हे दुसऱ्या क्रमांकाचे लोकप्रिय चलन आहे.

डॉगकॉईन (Dogecoin): सुरुवातीला फक्त एक गंमत म्हणून सुरू झालेले हे चलन आता खूप प्रसिद्ध झाले आहे (इलॉन मस्क यांच्यामुळे हे चर्चेत असते).

याचे फायदे आणि तोटे

कोणत्याही नाण्याला दोन बाजू असतात, तसेच क्रिप्टोचेही आहे:

फायदे:

1. गती: जगातील कोणत्याही कोपऱ्यात काही सेकंदात पैसे पाठवता येतात. 2. पारदर्शकता: व्यवहार जगाला दिसतात पण व्यवहार करणाऱ्याचे नाव गुप्त राहू शकते. 3. मर्यादित पुरवठा: उदा. जगात फक्त 2.1 कोटी बिटकॉइनच असू शकतात, त्यामुळे याची किंमत सोन्यासारखी वाढण्याची शक्यता असते.

धोके (तोटे):

1. अत्यंत अस्थिरता: याची किंमत एका तासात गगनाला भिडू शकते आणि दुसऱ्याच तासात जमिनीवर येऊ शकते. 2. कायदेशीर मान्यता: अनेक देशांमध्ये यावर अजूनही ठोस कायदे नाहीत. भारतातही यावर 30% टॅक्स लावला जातो. 3. हॅकिंगचा धोका: जर तुम्ही तुमचा पासवर्ड (Private Key) विसरलात, तर तुमचे पैसे कायमचे गेले. ते परत मिळवण्याचा कोणताही मार्ग नाही.

एक रंजक वास्तव (Fun Fact)

2010 मध्ये एका व्यक्तीने चक्क दोन पिझ्झा खरेदी करण्यासाठी 10,000 बिटकॉइन दिले होते. जर त्याने ते बिटकॉइन आज जपून ठेवले असते, तर तो आज जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्तींपैकी एक असता.

क्रिप्टोकरन्सी हे भविष्यातील चलन असू शकते, पण यात गुंतवणूक करणे जितके फायद्याचे वाटू शकते, तितकेच ते जोखमीचेही आहे. त्यामुळे जर तुम्हाला यात गुंतवणूक करायची असेल, तर आधी पूर्ण अभ्यास करा आणि मगच पाऊल टाका.