कसं शक्य आहे? म्हातारा होऊन पुन्हा तरुण होतो हा जीव, काय आहे त्याचं रहस्य?

पृथ्वीवर लाखो प्राण्यांच्या प्रजाती राहतात आणि जन्म आणि मृत्यू ही नैसर्गिक प्रक्रिया आहे. पण समुद्राच्या खोलवर असा एक प्राणी आहे ज्याने शास्त्रज्ञांनाही आश्चर्यचकित केलं आहे. हा प्राणी ट्युरिटोप्सिस डोहर्नी ज्याला अमर जेलीफिश म्हणूनही ओळखलं जातं. हा जगातील एकमेव अमर प्रजाती म्हणून ओळखला जातो.

Heart Attack : माणसांसारखा प्राण्यांनाही हार्ट अटॅक येतो का? त्यांनाही हृदयाच्या समस्या असतात का?

advertisement

अमर जेलीफिश ही उष्णकटिबंधीय प्रदेश आणि थंड महासागरांमध्ये आढळणारी एक अत्यंत लहान, पारदर्शक जेलीफिश आहे. शास्त्रज्ञांच्या मते, तिचं सर्वात उल्लेखनीय वैशिष्ट्य म्हणजे तिचं वय उलट करण्याची क्षमता. याचा अर्थ असा की जेव्हा ते वयस्कर होऊ लागतात किंवा धोक्यात येतात तेव्हा ते पुन्हा तरुण स्थितीत परत येतात.

म्हातारपणापासून तारुण्यात प्रवेश

जेलीफिशचे जीवनचक्र सामान्यतः लार्वा, पॉलीप, मेडुसा अशी आहे. म्हणजे त्या प्रथम सूक्ष्म अळ्या म्हणून जन्माला येतात. अळी खडकाला किंवा पृष्ठभागावर चिकटतात आणि पॉलीप बनतात. ज्यामुळे एक वसाहत तयार होते. मेडुसा हे पॉलीप नंतर खऱ्या जेलीफिशमध्ये रूपांतरित होतं.

पण जेव्हा अमर जेलीफिश मृत्यूच्या जवळ येतं किंवा कमकुवत होतं, तेव्हा ती ट्रान्सडिफरेंशिएशन नावाच्या एका अनोख्या प्रक्रियेतून जातं.  या प्रक्रियेत त्याच्या पेशी त्यांचं स्वरूप बदलतात आणि जेलीफिश पुन्हा पॉलीप अवस्थेत परत येतात. त्यानंतर ती तरुण जेलीफिश म्हणून पुनर्जन्म घेते. जणू काही एखाद्या वृद्ध व्यक्तीचे शरीर अचानक तरुण होण्यासाठी बदलतं. या चक्राची पुनरावृत्ती वारंवार होऊ शकते.

रहस्य काय?

स्पॅनिश संशोधकांनी टुरिटोप्सिस डोहर्नीच्या जीनोमचे अनुक्रमण केलं आणि त्यांना आढळलं की त्यांच्या डीएनएमध्ये विशिष्ट जीन्स आहेत जे त्याला त्याच्या पेशी वारंवार दुरुस्त करण्याची आणि नूतनीकरण करण्याची क्षमता देतात. म्हणूनच त्याला जैविकदृष्ट्या अमर मानलं जातं.

बापरे! जिवंत झिंगा खायला गेली पण झिंग्यानेच तिला 'खाल्लं', Shocking Video

जरी या जेलीफिशला अमर म्हटले जात असलं तरी ते पूर्णपणे अमर नाही. कारण ते शिकार, रोग किंवा समुद्रातील नैसर्गिक धोक्यांमुळे मरू शकतं. याचा अर्थ ते त्याचे वृद्धत्व उलट करू शकतात, पण तरीही बाह्य कारणांमुळे त्यांचा मृत्यू होऊ शकतो.

शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की सध्या ही प्रक्रिया मानवांना थेट लागू होत नसली तरी, जर या जेलीफिशचं रहस्य पूर्णपणे समजून घेतलं गेलं तर भविष्यातील अनुवांशिक संशोधनात आयुष्य वाढवण्यासाठी आणि वृद्धत्वाची प्रक्रिया मंदावण्यासाठी ते नवीन आशा देऊ शकतं.