जेव्हा अर्जुन स्वयंवर खाली पाण्यात प्रतिबिंब पाहून वर फिरणाऱ्या माशाच्या डोळ्यावर निशाणा साधतो तेव्हा द्रौपदी त्याला तिचा पती म्हणून निवडते. मग जेव्हा युधिष्ठिराची राजा द्रुपदाशी ओळख करून दिली जाते तेव्हा तो म्हणतो की तो अजूनही अविवाहित आहे.
Mahabharat : मृत झाला होता राजा, राणीने ठेवले संबंध, 7 मुलांचा जन्म; विज्ञानही म्हणतं शक्य आहे
advertisement
काही स्त्रोतांचा असा दावा आहे की युवराज म्हणून राज्याभिषेक झाल्यानंतर त्याचं लग्न झालं. तर काहींचा असा दावा आहे की कुरुक्षेत्र युद्धानंतर त्याने लग्न केलं. साधारणपणे असं म्हटलं जातं की जेव्हा पांडवांना 14 वर्षांसाठी वनवासात ठेवण्यात आलं तेव्हा युधिष्ठिर आधीच विवाहित होता. तो आपल्या पत्नीला आई कुंतीसोबत सोडून गेला होता. वनवासात ती त्याच्यासोबत नव्हती. महाभारतात तिच्या भूमिकेबद्दल बरेच वाद आहेत, परंतु सत्य हे आहे की त्यात तिची भूमिका स्पष्ट नाही. महाकाव्यातील प्रमुख घटनांमध्येही युधिष्ठिरच्या त्या पत्नीचा उल्लेख नाही.
कोण होती युधिष्ठरची पत्नी?
युधिष्ठिरच्या पत्नीचं नाव देविका होतं. ती एक क्षत्रिय राजकुमारी होती. महाभारतात देविकाचा उल्लेख आहे . ती शिव राज्याचा शासक असलेल्या महान राजा गोवसेनाची कन्या होती. देविका ही एक अतिशय धार्मिक स्त्री होती. महाभारतात महिलांमध्ये तिचा उल्लेख "रत्ना" म्हणून केला जातो. देविका हस्तिनापूर आणि इंद्रप्रस्थमध्ये युधिष्ठिरसोबत राहत होती. देविकाला भगवान यमधर्म महाराजांच्या पत्नी माता उर्मिलाचा अवतार मानलं जातं. देविका ही भगवान श्रीकृष्णाची खरी भक्त होती. जेव्हा जेव्हा तिला कोणतीही समस्या येत असे तेव्हा ती भगवान श्रीकृष्णाची प्रार्थना करायची. परंतु महाभारतात तिचा फारसा उल्लेख नसल्याने तिला रहस्यमय मानलं जातं.
देविकेला युधिष्ठिरपासून यौधेय नावाचा मुलगा झाला होता. ज्याने महाभारत युद्धात भाग घेतला आणि तो मारला गेला. कारण महाभारत युद्धानंतर पांडवांचा एकही मुलगा जिवंत राहिला नाही. उत्तराच्या पोटी फक्त परीक्षित वाढत होता. 36 वर्षे राज्य केल्यानंतर युधिष्ठिराने नंतर राज्यकारभार त्याच्या सोपवला. त्यानंतर तो आपल्या भावांसह आणि पत्नींसह हिमालयाच्या दिशेने शेवटच्या प्रवासाला निघून गेला. तथापि, विष्णू पुराणात युधिष्ठिरच्या मुलाचं नाव देवक आणि आईचे नाव यौधेयी असे सांगितले आहे.
देविका आणि द्रौपदी यांचे संबंध कसे होते?
युधिष्ठिरने देविकावर द्रौपदीप्रमाणे खूप प्रेम आणि आपुलकीचा वर्षाव केला. ती माता कुंती आणि द्रौपदीसोबत चांगली राहत होती. ती सर्वांशी प्रेमाने वागायची. अर्जुन, भीम, नकुल आणि सहदेव तिला त्यांच्या आईसारखे वागवत. ते तिचा खूप आदर करत. कलियुगाच्या सुरुवातीला उत्तर भारतातील लोक माता देविका आणि द्रौपदीची इष्टदेवता म्हणून पूजा करायचे. कालांतराने लोक देविकेचे महान चरित्र विसरायला लागले.
Mahabharat : महाभारताचं युद्ध फक्त 18 दिवसांतच का संपलं? काय आहेत यामागील कारणं?
ग्रंथांमध्ये देविका आणि द्रौपदी यांच्यातील चांगल्या संबंधांचे वर्णन केले आहे. दोन्ही स्त्रिया एकमेकांचा आदर करत होत्या. तथापि, हे खरे आहे की द्रौपदीची एक अट होती की जेव्हा जेव्हा ती कोणत्याही पांडवांसोबत राहील तेव्हा त्याच्या पत्नींपैकी कोणीही त्यांच्या परस्पर संबंधात अडथळा आणणार नाही. तो काळ पूर्णपणे तिचा असेल.
देविकाचं काय झालं?
असं म्हटलं जातं की 36 वर्षांच्या राज्यकारभारानंतर जेव्हा युधिष्ठिर आपल्या भावांसोबत हिमालयातील मेरू पर्वतावर स्वर्गात जाण्यासाठी जातो, तेव्हा सर्व भावांच्या सर्व पत्नी देखील त्यांच्यासोबत असतात. तथापि, येथे देविकाचा उल्लेख नाही. म्हणून, दोन्ही आवृत्त्या म्हणतात की ती स्वर्गारोहणाच्या सुरुवातीला पडली आणि नश्वर जगात गेली. असंही म्हटलं जाते की ती या प्रवासात नव्हती परंतु नंतर तिचा मृत्यू झाला.
महाभारताव्यतिरिक्त, पुराणे किंवा इतर संस्कृत साहित्यासारख्या प्राचीन ग्रंथांमध्ये देविकेबद्दल फारशी
माहिती नाही. महाभारतातही तिचा उल्लेख आदिपर्वात आढळतो. काही विद्वानांचा असा विश्वास आहे की देविकेचं पात्र मागे राहिलं कारण द्रौपदीची कथा इतकी प्रभावी होती की इतर पत्नींना तितकं महत्त्व दिलं जात नव्हतं. असेही म्हटले जाते की त्यांचे लग्न शिबी जनपदाशी युतीसाठी असावे. अशा विवाहांमध्ये, पत्नी बहुतेकदा त्यांच्या माहेरी किंवा पतीच्या राज्यात शांत जीवन जगत असत.