Morning Walk : सकाळी लोक उलटं का चालतात, खरचं Backward Walking ने काही फायदा होतो? कोणी आणि का करावं हे

या सविस्तर लेखामध्ये आपण या दोन्ही पद्धतींचा सखोल अभ्यास करणार आहोत.

1. चालणं: केवळ हालचाल की विज्ञानाचा चमत्कार?

माणूस हा दोन पायांवर चालणारा प्राणी आहे. लाखो वर्षांच्या उत्क्रांतीनंतर आपल्या शरीराची रचना हाडं, स्नायू, कंबर आणि गुडघे हे प्रामुख्याने पुढे चालण्यासाठीच (Forward Movement) विकसित झाले आहेत. जेव्हा आपण चालतो, तेव्हा ते केवळ पाय हलवणं नसतं, तर ती एक जटिल प्रक्रिया असते.

advertisement

चालताना पायांच्या स्नायूंचे आकुंचन आणि प्रसरण होते. चालण्यामुळे हृदयाचे ठोके वाढतात आणि रक्ताभिसरण सुधारते. चालताना तोल सांभाळण्यासाठी मेंदू सतत कार्यरत असतो. म्हणूनच, दिवसातून किमान 30 मिनिटे चालण्याचा सल्ला जगभरातील डॉक्टर्स देतात. पण आता प्रश्न उरतो तो चालण्याच्या पद्धतीचा.

2. सरळ चालणं (Forward Walking)

आपण जन्मापासून जे शिकतो, ते म्हणजे सरळ चालणं. याचे शरीरावर होणारे परिणाम अत्यंत सकारात्मक आणि नैसर्गिक असतात. जग सरळ चालताना मुख्यत्वे तुमच्या मांडीच्या पुढच्या स्नायूंवर, पोटऱ्यांच्या स्नायूंवर आणि पोटाच्या स्नायूंवर ताण येतो. हे स्नायू शरीराला गती देण्यासाठी आणि तोल सांभाळण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत.

3. हृदय आणि फुफ्फुसांचे आरोग्य

जर तुम्ही ताशी 5 ते 6 किमी वेगाने सरळ चाललात, तर तुमची 'एरोबिक कॅपॅसिटी' वाढते. यामुळे रक्तदाब नियंत्रित राहतो आणि हृदयविकाराचा धोका सुमारे 30% ते 40% पर्यंत कमी होऊ शकतो. सरळ चालण्याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे 'सुरक्षा'. आपण कुठे जात आहोत हे आपल्याला दिसत असतं, त्यामुळे पडण्याची किंवा धडकण्याची भीती नसते. वृद्धांसाठी हा व्यायामाचा सर्वात सुरक्षित प्रकार आहे

4. उलटं चालणं (Backward Walking): नेमकं प्रकरण काय?

उलटं चालणं किंवा ज्याला शास्त्रीय भाषेत 'रेट्रो वॉकिंग' म्हणतात, ही संकल्पना जुनीच आहे. चीनमध्ये प्राचीन काळापासून व्यायामाचा एक भाग म्हणून याकडे पाहिले जाते. आजकाल फिजिओथेरपिस्ट आणि ॲथलीट याचा वापर करतात. मेंदूला मिळतं 'चॅलेंज' जेव्हा आपण सरळ चालतो, तेव्हा आपला मेंदू 'ऑटो-पायलट' मोडवर असतो. त्यावर आपल्याला विचार करावा लागत नाही की पुढचं पाऊल कुठे टाकायचं. पण उलटं चालताना मेंदूला प्रचंड सतर्क राहावं लागतं. यामुळे मेंदूच्या पेशींमधील समन्वय वाढतो.

तोल सांभाळण्यासाठी तुम्हाला पूर्णपणे वर्तमानात राहावं लागतं, ज्यामुळे तुमची एकाग्रता सुधारते. उलटं चालताना अशा स्नायूंचा वापर होतो जे सरळ चालताना सुस्त असतात. यात मांडीच्या मागचे स्नायू (Hamstrings) आणि गुडघ्याला स्थिरता देणारे स्नायू अधिक सक्रिय होतात.

5. गुडघेदुखी आणि उलटं चालणं

अनेक अभ्यासांतून असं दिसून आलं आहे की, जे लोक गुडघेदुखीने ग्रस्त आहेत, त्यांच्यासाठी उलटं चालणं फायदेशीर ठरू शकतं. सरळ चालताना पावलाचा टाच आधी जमिनीला टेकते, ज्यामुळे गुडघ्यावर झटका बसू शकतो. उलटं चालताना आधी टाचा जमिनीला टेकतो, ज्यामुळे गुडघ्यावरील 'कम्प्रेसिव्ह फोर्स' कमी होतो. हे गुडघ्याच्या सभोवतालच्या स्नायूंना बळकट करतं, ज्यामुळे सांध्यांवरचा ताण कमी होतो.

6. वजन कमी करण्यासाठी कोणतं चांगलं?

येथे विज्ञानाची आकडेवारी रंजक आहे. जर तुम्ही 100 पावलं मागे चाललात, तर ते 1,000 पावलं पुढे चालण्याइतकी ऊर्जा खर्च करू शकतं (प्रमाणाच्या भाषेत) उलटं चालताना शरीर अधिक ऊर्जा खर्च करतं कारण ही हालचाल शरीरासाठी नैसर्गिक नाही. यामुळे सामान्य चालण्यापेक्षा सुमारे 30% ते 40% जास्त कॅलरीज जळू शकतात. उलटं चालताना हृदयाचे ठोके वेगाने वाढतात, जे 'कार्डिओ' व्यायामासाठी उत्तम मानलं जातं.

7. सावधगिरी: 'ट्रेंड'च्या नादात इजा नको

उलटं चालणं फायदेशीर असलं तरी ते प्रत्येकासाठी नाही. काही व्यक्तींनी हे टाळावं किंवा काळजी घ्यावी, वृद्ध व्यक्ती: ज्यांचा तोल जाण्याची शक्यता आहे. ज्यांना व्हर्टिगो किंवा बीपीचा त्रास आहे. ज्यांना मागे काय आहे हे नीट दिसत नाही. मागे चालताना पाठीमागे असलेल्या दगडाला किंवा वस्तूला धडकून डोक्याला गंभीर दुखापत होण्याचा धोका असतो

8. उलटं चालायची योग्य पद्धत (Step-by-Step Guide)

जर तुम्हाला हा प्रयोग करायचा असेल, तर खालील 5 टिप्स फॉलो करा:

जागा निवडा: ट्रॅक किंवा मैदान मोकळं असावं. घरात करत असाल तर अडथळे नसलेला हॉल निवडा.

सुरुवात हळू करा: सुरुवातीला फक्त 2 ते 5 मिनिटे उलटं चाला.

जोडीदाराची मदत घ्या: शक्य असल्यास मित्राला सोबत ठेवा जो तुम्हाला मागे काय आहे हे सांगेल.

भिंतीचा आधार: सुरुवातीला भिंतीला स्पर्श करत मागे चालायला शिका.

बूट: नेहमी चांगले ग्रिप असलेले स्पोर्ट्स शूज वापरा.

9. नेमकं काय करावं?

विज्ञानाचा आणि तज्ज्ञांचा निष्कर्ष असा आहे की, 'उलटं चालणं' हे 'सरळ चालण्याला' पर्याय ठरू शकत नाही. उलटं चालणं हे व्यायामातलं एक 'पूरक साधन' आहे. जसं आपण जेवणात लोणचं घेतो, तसंच तुमच्या 30 मिनिटांच्या नियमित चालीमध्ये शेवटची 5 मिनिटं तुम्ही उलटं चालण्याचा सराव करू शकता. यामुळे तुमच्या मेंदूला उभारी मिळेल, स्नायूंना नवीन चॅलेंज मिळेल आणि गुडघ्याचं आरोग्य सुधारेल. पण पूर्णपणे उलटं चालण्यावर अवलंबून राहणं धोक्याचं ठरू शकतं. शेवटी, कोणताही फिटनेस ट्रेंड फॉलो करण्यापूर्वी आपल्या शरीराची क्षमता ओळखा. सरळ चालणं हा आरोग्याचा पाया आहे, तर उलटं चालणं ही त्यावरील एक छोटी पण प्रभावी कसरत आहे.