भारत-अमेरिकेच्या व्यापाराचा विचार केल्यास संयुक्त राज्य अमेरिका (USA) हा भारताचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार आहे. आर्थिक वर्ष 2024-25 मध्ये भारत आणि अमेरिका यांच्यातील एकूण द्विपक्षीय व्यापार (निर्यात आणि आयात) 131.84 अब्ज अमेरिकन डॉलर्स इतका होता. या काळात भारताने अमेरिकेला 86.51 अब्ज अमेरिकन डॉलर्सची निर्यात केली आणि 45.33 अब्ज अमेरिकन डॉलर्सची आयात केली. भारताने मुख्यतः फार्मास्युटिकल्स, रत्न-आभूषणे आणि तंत्रज्ञान अमेरिकेला निर्यात केले. तर आयातीमध्ये कच्चे तेल, कोळसा आणि विमानाचे सुटे भाग यांचा समावेश होता. गेल्या अनेक वर्षांपासून अमेरिका सातत्याने भारताचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार राहिला आहे.
advertisement
जर भारताने बदला घेतला तर...
आता प्रश्न असा आहे की जर अमेरिकेने भारतावर 50% टॅरिफ लावले, तर त्याचा परिणाम भारतीय निर्यातीवर होईल. पण जर भारतानेही पलटवार करत अमेरिकन कंपन्यांवर दबाव आणण्यास सुरुवात केली तर ट्रम्प यांच्यासाठीही अडचणी निर्माण होतील. जरी ट्रम्प भारतीय अर्थव्यवस्थेला 'डेड इकोनॉमी' म्हणत असले तरी या 'डेड इकोनॉमी'मध्ये डझनावारी अमेरिकन कंपन्या भरभराटीस आल्या आहेत. प्रत्येक क्षेत्रात अमेरिकन कंपन्यांची उपस्थिती आहे आणि भारतात घरोघरी त्यांचा वापर होतो. या कंपन्यांचा नफा अमेरिकेला जातो. त्यामुळे जर भारताने बदला घेण्यास सुरुवात केली; तर अमेरिकेला मोठा धक्का बसू शकतो.
भारतात शेकडो अमेरिकन कंपन्या कार्यरत आहेत. पण अमेरिकेतील अशा 30 कंपन्या ज्यांचा भारतात मोठा व्यवसाय आहे आणि ज्यांना प्रत्येकजण ओळखतो. जर भारताने या कंपन्यांना आर्थिक फटका दिला तर त्याचा थेट परिणाम अमेरिकन अर्थव्यवस्थेवर होईल. कारण या कंपन्या भारतातून मिळवलेल्या कमाईने अमेरिकेचा खजिना भरत आहेत. प्रत्येक क्षेत्रात अमेरिकन कंपन्यांचे वर्चस्व आहे.
अमेरिकन चेंबर्स ऑफ कॉमर्स इंडियाच्या अहवालानुसार 30 प्रमुख अमेरिकन कंपन्यांची यादी:
Amazon India: ही अमेरिकन कंपनी ई-कॉमर्स क्षेत्रात सर्वात मोठी आहे. ही कंपनी भारतातील 97% पिनकोड्सपर्यंत पोहोचते.म्हणजे जवळपास प्रत्येक घरापर्यंत ॲमेझॉनची पोहोच आहे. पण या कंपनीला होणारा नफा अमेरिकेला पोहोचतो.
Apple Inc.: आजच्या काळात भारत आयफोनसाठी एक मोठी बाजारपेठ आहे. पण आयफोन बनवणारी कंपनी अमेरिकन आहे. ही कंपनी भारतात मोठ्या प्रमाणावर आयफोनचे उत्पादन आणि विक्री करते. भारतीयांमध्ये आयफोनचे मोठे वेड आहे. त्यामुळे जर या कंपनीला भारतात अडचणी आल्या, तर त्याचा परिणाम अमेरिकेवरही दिसून येईल. या कंपन्या भारतात मोठा व्यवसाय करून अमेरिकन अर्थव्यवस्थेतही योगदान देत आहेत.
Google (Alphabet Inc.): ही अमेरिकन कंपनी सर्च इंजिन, जाहिराती, अँड्रॉइड आणि क्लाऊड सेवा पुरवते. प्रत्येकजण गुगलला ओळखतो आणि त्याचा वापर करतो. भारतात गुगलचे मोठे डेटा सेंटर आहे. कंपनीचा भारतात मोठा व्यवसाय आहे. पण ट्रम्प यांना असे वाटते की अमेरिकन कंपन्यांना भारतात व्यवसाय करण्यापासून रोखले जाते.
Microsoft: सॉफ्टवेअर, क्लाऊड (Azure) आणि आयटी सेवांमध्ये या कंपनीचा भारतात व्यवसाय पसरलेला आहे. प्रत्येक कॉम्प्युटर आणि लॅपटॉपमध्ये मायक्रोसॉफ्टचे सॉफ्टवेअर असते. भारतातून या कंपन्या जी कमाई करतात, त्याचा काही हिस्सा अमेरिकेला पाठवला जातो. म्हणजे जर भारतात या कंपन्यांसाठी अडचणी निर्माण झाल्या तर अमेरिकेलाही आर्थिक नुकसान होईल.
X and Meta: तुम्ही दिवसभर ज्या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्स म्हणजेच फेसबुक आणि ट्विटर (X) वर वेळ घालवता त्याही अमेरिकन कंपन्यांद्वारेच चालवल्या जातात.
फास्ट-मूव्हिंग कन्झ्युमर गुड्स (FMCG) सेगमेंटमध्ये अमेरिकेच्या अनेक प्रमुख कंपन्या भारतात सक्रिय आहेत. ज्या ग्राहकोपयोगी उत्पादने जसे की खाद्यपदार्थ, पेये, वैयक्तिक काळजी आणि घरगुती उत्पादनांमध्ये व्यवसाय करतात. बाजारातील प्रभावाचा विचार केल्यास देशातील जंक फूड बाजार 30 अब्ज डॉलर्सचा आहे. ज्यामध्ये PepsiCo, Coca-Cola आणि McDonald’s यांसारख्या अमेरिकन कंपन्या प्रमुख खेळाडू आहेत.
Coca-Cola India: कोका-कोला ही भारतात पेयांची आघाडीची कंपनी आहे. जी कार्बोनेटेड ड्रिंक्स (कोक, थम्स अप, स्प्राइट), ज्यूस (माझा) आणि बाटलीबंद पाणी (किनले) यांसारखी उत्पादने विकते. ही कंपनी 1960 च्या दशकापासून भारतात आहे.
PepsiCo India: पेप्सी, 7अप, मिरिंडा, कुरकुरे आणि लेज यांसारखे लोकप्रिय ब्रँड्स PepsiCo चे आहेत, जी एक अमेरिकन कंपनी आहे. ही कंपनी भारतातील पेय आणि स्नॅक्सच्या क्षेत्रात आघाडीवर आहे आणि 1989 पासून भारतात सक्रिय आहे. तसेच ती ग्रामीण भागातील जलसंधारणासारख्या सामाजिक उपक्रमांमध्येही गुंतवणूक करते.
Procter & Gamble Hygiene and Health Care Ltd (P&G India): तुम्ही वापरत असलेले व्हिस्पर (सॅनिटरी पॅड्स), टाइड (डिटर्जंट) आणि विक्स अमेरिकन कंपनी P&G बनवते. ही कंपनी 1964 पासून भारतात सक्रिय आहे.
Colgate-Palmolive (India) Ltd: कोलगेट घरोघरी प्रसिद्ध आहे, पण ही कंपनी अमेरिकन आहे. कोलगेटचे टूथपेस्ट आणि टूथब्रश मोठ्या प्रमाणात विकले जातात आणि प्रत्येक घरात सामान्य आहेत.
Johnson & Johnson Pvt. Ltd: भारतात जॉन्सन अँड जॉन्सनची साबण, पावडर आणि शॅम्पूची उत्पादने उपलब्ध आहेत. जॉन्सन बेबी प्रोडक्ट्सला खूप मागणी आहे. ही कंपनी 1886 पासून भारतात कार्यरत आहे.
Nestlé India Limited: मॅगी, नेस्कॅफे, किटकॅट, मिल्कमेड बनवणारी आणि विकणारी कंपनी Nestlé अमेरिकन आहे. मॅगी नूडल्स आणि किटकॅट चॉकलेट्स अत्यंत लोकप्रिय आहेत. 1959 पासून भारतात सक्रिय असलेल्या या कंपनीने अलीकडेच रिफाइंड साखर नसलेले सेरेलॅकसारखे नवीन उत्पादनेही बाजारात आणली आहेत.
Kimberly-Clark Lever Pvt Ltd: तुम्ही लहान मुलांसाठी जे हगीज खरेदी करता ते अमेरिकन कंपनी Kimberly-Clark चे उत्पादन आहे. या कंपनीच्या मुख्य उत्पादनांमध्ये हगीज (बेबी डायपर्स) आणि कोटेक्स (फेमिनिन हायजीन) यांचा समावेश आहे.
Kellogg India Pvt. Ltd: तुम्ही मुलांना नाश्त्यात कॉर्न फ्लेक्स, चोकोज, ओट्स देता ते अमेरिकन कंपनी Kellogg बनवते. ब्रेकफास्ट सेगमेंटमध्ये या कंपनीची मजबूत पकड आहे.
J.M. Smucker Company (India) Pvt. Ltd: जॅम, पीनट बटर ही अमेरिकन कंपनी J.M. Smucker बनवते. याव्यतिरिक्त, कंपनी जॅम, जेली आणि स्प्रेड्स देखील बनवते.
Mars International India Pvt. Ltd: स्निकर्सला भारतात खूप मागणी आहे आणि हे अमेरिकन कंपनी Mars बनवते. ही कंपनी भारतात चॉकलेट, कन्फेक्शनरी आणि पेटकेअर उत्पादनांमध्ये सक्रिय आहे.
Mondelez India Foods Pvt. Ltd (पूर्वीची Cadbury India): चॉकलेटच्या व्यवसायात सध्या या कंपनीची कोणतीही स्पर्धा नाही. कॅडबरी डेअरी मिल्क, बोर्नविटा आणि ओरिओ यांसारखे ब्रँड्स या कंपनीचे लोकप्रिय उत्पादने आहेत.
फास्ट फूड सेगमेंटमध्ये अमेरिकन कंपन्यांचे भारतात वर्चस्व
McDonald’s India: बर्गर, फ्रेंच फ्राइज, मॅकफ्लरी, कॉफी प्रोडक्ट्ससाठी ही कंपनी प्रसिद्ध आहे. मॅकडोनाल्ड्सने 1996 मध्ये भारतात प्रवेश केला आणि आता 300 हून अधिक आउटलेट्ससह देशातील आघाडीची फास्ट-फूड चेन आहे.
KFC: भारतात फ्राइड चिकन, बर्गर आणि फास्ट-फूड उत्पादनांमध्ये लोकप्रिय आहे. मोठ्या मॉल्समध्ये आणि अनेक शहरांमध्ये तुम्हाला या कंपनीचे आउटलेट्स मिळतील.
Domino’s Pizza & Pizza Hut: पिझ्झा, पास्ता, साइड्स, गार्लिक ब्रेड यांसारखे लोकप्रिय फास्ट फूड्स या कंपन्या बनवतात. आजच्या काळात प्रत्येक गल्लीत आणि चौकात डोमिनोज पिझ्झा आणि पिझ्झा हट पाहायला मिळतील. या अमेरिकन कंपन्यांद्वारेच ते चालवले जातात आणि त्यांचा भारतात मोठा व्यवसाय आहे.
Starbucks India: स्टारबक्सने 2012 मध्ये मुंबईत पहिले स्टोअर उघडले आणि आता ते अनेक शहरांमध्ये उपस्थित आहे. या अमेरिकन कंपनीची कॉफी, फ्रॅपुचिनो, सँडविच, डेसर्ट खूप प्रसिद्ध आहेत.
लाईफस्टाईल सेगमेंटमध्ये अमेरिकन कंपन्या:
Forever 21: ही अमेरिकन कंपनी 1990 च्या दशकात भारतात आली आणि विशेषतः तरुणांमध्ये फॅशन सेगमेंटमध्ये खूप लोकप्रिय झाली. हा ब्रँड कमी किमतीचे आणि ट्रेंडी कपड्यांसाठी प्रसिद्ध आहे.
Maybelline New York: ही कंपनी लिपस्टिक, मस्कारा आणि फाउंडेशन बनवते. तिची उत्पादने खूप स्वस्त आहेत. तुम्हाला माहीत असायला हवे की ही सुद्धा एक अमेरिकन कंपनी आहे.
Timex: टाईमेक्स ही एक जागतिक अमेरिकन घड्याळ निर्माता कंपनी आहे. जी 1854 पासून कार्यरत आहे आणि भारतात कमी किमतीच्या, टिकाऊ आणि स्टाईलिश घड्याळांसाठी ओळखली जाते. ही अमेरिकन कंपनी पुरुष आणि स्त्रिया दोघांसाठी घड्याळे बनवते.
Fossil India: फॉसिल भारतात घड्याळे आणि लाइफस्टाईल ॲक्सेसरीजमध्ये व्यवसाय करते. या कंपनीची प्रीमियम सेगमेंटमध्येही मजबूत पकड आहे. घड्याळांव्यतिरिक्त ही अमेरिकन कंपनी बॅग आणि वॉलेट्सही विकते.
Nike India: नाईक भारतात खेळ आणि कॅज्युअल कपडे, शूज आणि फिटनेस ॲक्सेसरीजमध्ये एक लोकप्रिय ब्रँड आहे. तरुणांमध्ये या ब्रँडचे मोठे वेड आहे. पण ही सुद्धा अमेरिकन कंपनी आहे.
Levi Strauss India: या कंपनीचे जीन्स, जॅकेट, टी-शर्ट खूप प्रसिद्ध आहेत. Levi’s भारतात डेनिम आणि कॅज्युअल कपड्यांमध्ये लोकप्रिय आहे. या कंपनीचा भारतात मोठा व्यवसाय आहे पण ही अमेरिकन आहे.
Skechers India: स्केचर्स भारतात कॅज्युअल आणि स्पोर्ट्स फुटवेअरमध्ये वेगाने वाढत आहे. हे आरामदायक आणि स्टाईलिश शूजसाठी ओळखले जाते. प्रीमियम सेगमेंटमध्ये या कंपनीचा मोठा व्यवसाय आहे. ही सुद्धा अमेरिकन कंपनी आहे.
Gap India: गॅप हा एक अमेरिकन कॅज्युअल फॅशन ब्रँड आहे. जो भारतात टी-शर्ट, जीन्स आणि इतर कॅज्युअल कपड्यांची विक्री करतो. तो मध्यम आणि प्रीमियम सेगमेंटला लक्ष्य करतो आणि भारतातील निवडक शहरांमध्ये स्टोअर्स आणि ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मद्वारे उपलब्ध आहे. गॅप भारतीय उत्पादकांकडून, जसे की Pearl Global, कडूनही माल खरेदी करतो.
Guess: गेस हा एक अमेरिकन फॅशन ब्रँड आहे. जो स्टाईलिश आणि लक्झरी घड्याळांसाठी ओळखला जातो. भारतात हा विशेषतः महिलांसाठी डिझाइन केलेल्या घड्याळांसाठी, जसे की Guess Analog Champagne Dial Women’s Watch, लोकप्रिय आहे.
Citigroup: (Citi India) बँकिंग आणि गुंतवणूक सेवा. या अमेरिकन बँकेच्या क्रेडिट कार्डचे ग्राहक भारतात खूप आहेत.