मिलेट म्हणजे काय?
मिलेट हा प्राचीन धान्याचा एक प्रकार आहे. दोन प्रकारच्या धान्यांपासून मिलेट बनवतात. बाजरीचे मिलेट सर्वात लोकप्रिय आहेत. भारतासह अन्य आशियाई देश आणि आफ्रिकन देशात याचं उत्पादन होतं. बाजरीचे धान्य रक्तदाब कमी करू शकते आणि गॅस्ट्रिक अल्सर आणि पोटाचा कर्करोग टाळू शकते. बाजरी बद्धकोष्ठता, सूज आणि लठ्ठपणा कमी करण्यास देखील मदत करू शकते.
advertisement
दम बिर्याणी खाल्ली असेल पण तसा चहा पिलाय? पुण्यातल्या शेतकऱ्याचा भन्नाट प्रयोग
कडधान्य हे एक पौष्टिक पीक आहे, डोंगराळ, किनारी, पावसावर अवलंबून आणि कोरड्या भागात त्याचे उत्पादन घेता येते. जमिनीची मर्यादित सुपीकता किंवा वनस्पतींची वाढ टिकवून ठेवण्याची मातीची क्षमता आणि जमिनीतील ओलाव्याची श्रेणी लक्षात घेऊन ही धान्ये त्यात सहज उगवतात. ज्यात भरड आणि सूक्ष्म धान्यांचा समावेश केला जातो. बाजरीसह नाचणी, बाजरी, झांगोरा, ज्वारी, कोडो, बेरी, चेना, कांगणी, कुटकी, मूग, इतर धान्यांचाही मिलेटमध्ये समावेश होतो, अशी माहिती संगिता यांनी दिली.
मिलेट्सचे मुख्य प्रकार
कोडो मिलेट्स (कोद्रा) हा एक महत्तावाचा औषधी पदार्थ आहे. हे अँटिऑक्सिडंट्सचे उत्कृष्ट स्त्रोत आहे. रक्तातल्या साखरेची पातळी नियंत्रित करण्याच्या क्षमतेसाठी हे ओळखले जाते. कोडो मिलेट्सला सौम्य, मातीची चव असते आणि ती उपमा आणि खिचडीसह विविध पदार्थांमध्ये वापरली जाऊ शकते.
धार्मिक कार्यात महत्त्वाचे असलेल्या विड्याच्या पानाचे आरोग्यासाठी आहेत आश्चर्यकारक फायदे
लहान मिलेट, ज्याला मराठीमध्ये “सवा, वरी किंवा हलवी” देखील म्हणतात, हा एक प्रकारचा लहान-बिया असलेला मिलेटचा प्रकार आहे. या मिलेट्सचे दाणे हलके पिवळसर रंगाचे लहान आणि गोल असतात. ते अत्यंत पौष्टिक आणि ग्लूटेन-मुक्त असतात. ती भातासारखीच शिजवता येतात. त्याचबरोबर दलिया, उपमा, खिचडी आणि अगदी भाजलेल्या पदार्थांमध्येही वापरली जाऊ शकते. हे फायबर, प्रथिने आणि आवश्यक खनिजांनी समृद्ध आहे, ज्यामुळे ते संतुलित आणि निरोगी आहारासाठी उपयुक्त आहे.
मिलेट्स म्हणजे भरड धान्यामध्ये पोषक तत्वे मुबलक प्रमाणात आढळतात. ते फायबरने समृद्ध असतात आणि त्यात व्हिटॅमिन ए, व्हिटॅमिन बी कॉम्प्लेक्स, फॉस्फरस, पोटॅशियम, लोह, तांबे आणि मॅग्नेशियम हे धान्य रक्तपेशी बनवण्यातही मदत करतात, अशी माहिती संगिता यांनी दिली.