परिणाम काय? रात्री झोपायला जातो, पण गाढ झोप लागत नाही. सकाळी उठल्यावरही थकवा तसाच राहतो आणि दिवसभर आळस (Lazy) सोडत नाही. आपण जागे असतो, पण शरीर मात्र पूर्णपणे 'चार्ज' झालेले नसते.
न्यूझीलंडचा रिसर्च: मोबाईल आणि निद्राभंग
या समस्येवर नुकताच न्यूझीलंडमधील ओटागो विद्यापीठाने (Otago University) एक महत्त्वाचा आणि धक्कादायक खुलासा केला आहे. आजच्या तरुणाईवर, विशेषतः किशोरवयीन मुलांवर (Teenagers) केलेल्या एका संशोधनातून हे स्पष्ट झाले आहे की, जे तरुण झोपण्यापूर्वी मोबाईल स्क्रीनवर जास्त 'सक्रिय' (Active) असतात, त्यांच्या झोपेची गुणवत्ता (Sleep Quality) लक्षणीयरित्या बिघडत आहे.
advertisement
तरुणाईमध्ये झोपेच्या समस्येची खरी कारणे कोणती?
आजची तरुणाई अनेक कारणांमुळे पुरेशी आणि चांगली झोप घेऊ शकत नाहीये. यातले सर्वात मोठे आणि प्रमुख कारण म्हणजे स्क्रीन टाइमिंग वाढणे. मोबाईल, लॅपटॉप, टीव्हीचा वापर दिवसभर तर होतोच, पण झोपण्यापूर्वीही बराच काळ स्क्रीन समोर डोळे खिळलेले असतात.
याव्यतिरिक्त, झोप बिघडवणारी काही रोजची सवयी अशी आहेत:
- शारीरिक हालचालींचा अभाव: दिवसभर एकाच जागी बसून राहणे, गेम्स खेळणे ही आता 'सामान्य' गोष्ट झाली आहे. शरीराला थकवा नसल्यामुळे झोप लागण्यास त्रास होतो.
- सोशल मीडियाचा कायम दबाव: सतत ऑनलाईन असणे, कोणाचे मेसेज आले, काय पोस्ट केले... या विचारांमुळे मनाला शांतता मिळत नाही आणि मेंदू पूर्णपणे 'शटडाउन' होत नाही.
- अयोग्य आहार: रात्री उशिरा स्नॅक्स खाणे, अति जड जेवण करणे किंवा कॅफिनयुक्त (Caffeinated) पेये घेणे—या सगळ्यामुळे आपली झोप विस्कळीत होते.
ओटागो विद्यापीठाचा 'तो' निष्कर्ष!
ओटागो विद्यापीठाच्या संशोधकांनी १०० हून अधिक किशोरवयीन मुलांच्या झोपेच्या सवयी आणि झोपण्यापूर्वीच्या त्यांच्या 'रुटीन'चा अभ्यास केला.
संशोधनातील काही तथ्ये:
- ९९ टक्के किशोरवयीन मुले झोपण्यापूर्वी कुठल्यातरी स्क्रीनचा (मोबाईल, टॅब्लेट इ.) वापर करतात.
- ६३ टक्के किशोरवयीन मुले रात्री झोपण्यापूर्वी काहीतरी खातात.
- केवळ २२ टक्के किशोरवयीन मुले झोपण्यापूर्वी व्यायाम (Exercise) करतात.
संशोधकांचे म्हणणे आहे की, ज्या मुलांनी या सवयी (उदा. स्क्रीन टाइम) टाळण्याचा प्रयत्न केला, त्यांच्या झोपेमध्ये लगेच कोणताही मोठा फरक दिसून आला नाही. याचा अर्थ, ही सवय इतकी पक्की झाली आहे की ती मोडायला निश्चितच वेळ लागणार आहे.
तुमची झोप सुधारायची आहे? हे करा!
जर तुम्हालाही दररोज सकाळी थकवा जाणवत असेल आणि रात्री गाढ झोप लागत नसेल, तर या सोप्या सवयी (Simple Habits) तुमच्यासाठी उपयोगी ठरू शकतात:
- वेळेची शिस्त: रोज रात्री एकाच वेळी झोपायला जाण्याची आणि सकाळी एकाच वेळी उठण्याची सवय लावा.
- शांतता: झोपण्यापूर्वी मनाला शांत ठेवणाऱ्या गोष्टी करा. जसे की, एखादे पुस्तक वाचा, शांत संगीत ऐका किंवा थोडा वेळ ध्यान (Meditation) करा.
- आहाराची वेळ पाळा: झोपण्यापूर्वी लगेच जास्त खाऊ नका, पण अगदी भुकेलेही राहू नका.
- स्क्रीन आणि कॅफिनवर नियंत्रण: संध्याकाळी ५ वाजल्यानंतर चहा, कॉफीसारखी कॅफिनयुक्त पेये टाळा. तसेच, झोपण्याच्या एक तास आधी मोबाईल, लॅपटॉप आणि टीव्हीची स्क्रीन पूर्णपणे दूर ठेवा.
हे ही वाचा : तुम्ही पण गरम-गरम चहा पिता का? मग हा धोक्याचा इशारा, संशोधनातून समोर आलं गरम पेयामागचं सत्य
हे ही वाचा : 'या' कारणामुळे हजारो लोक टॉयलेटवरच मरतात; हृदयरोग तज्ज्ञांनी केला धक्कादायक खुलासा!