प्रश्न: G20 ची स्थापना 1999 मध्ये आशियाई आर्थिक संकटाचा प्रतिसाद म्हणून करण्यात आली होती. दुसर्‍या महायुद्धानंतर स्थापन झालेल्या अनेक आंतरराष्ट्रीय संस्था यापुढे उद्दिष्टासाठी योग्य वाटत नसताना, G20 आपला आदेश पूर्ण करण्यात सक्षम आहे असे तुम्हाला वाटते का?
उत्तर : मला वाटतं की, भारत सध्या G20 चा अध्यक्ष आहे आणि अशा वेळी G20 च्या गेल्या काही वर्षांच्या प्रवासाचे मूल्यमापन करणे हे योग्य नाही असं मला वाटतं. पण मला वाटतं की, हा चांगला प्रश्न आहे. ज्याच्या उत्तरापर्यंत पोहोचण्यासाठी मोठ्या प्रयत्नाची आवश्यकता आहे. लवकरच G20 च्या स्थापनेचे 25 वर्ष होणार आहे. ही वेळ अशा प्रकारचे मूल्यांकन करण्याची चांगली संधी आहे. जेणेकरुन जी 20 ने कोणते उद्देष्य निर्धारित केले होते आणि ते किती साध्य करु शकले आहेत. असे आत्ममंथन प्रत्येक संस्थानासाठी आवश्यक आहे. संयुक्त राष्ट्राने 75 व्या वर्षी असे पाऊल उचलले असते तर फारच चांगले झाले असते.
advertisement
पुन्हा G20 वर येत पंतप्रधान म्हणाले की, G20 च्या बाहेरील राष्ट्रांचे, विशेषत: ग्लोबल साउथच्या बाहेरच्या देशांची मते जाणून घेणे देखील महत्त्वाची कल्पना असेल. पुढील 25 वर्षांच्या भविष्यातील अभ्यासक्रमाची मांडणी करण्यासाठी असे इनपुट खूप मोलाचे ठरतील. मला उल्लेख करावा वाटतो की, की असे अनेक देश, शैक्षणिक संस्था, वित्तीय संस्था आणि नागरी समाज संस्था आहेत जे सतत G20 शी संवाद साधत असतात. आयडिया आणि इनपुट प्रदान करत असतात आणि अपेक्षा देखील व्यक्त करतात. आशा तिथेच निर्माण होतात जिथे डिलिव्हरीचा ट्रॅक रेकॉर्ड असेल आणि काहीतरी साध्य होईल असा विश्वास असेल.
भारत देखील G20 अध्यक्ष होण्याआधीपासूनच या मंचावर सक्रिय आहे. दहशतवादापासून ते काळ्या पैशांपर्यंत, पुरवठा साखळीतील लवचिकतेपासून ते हवामान-सजग वाढीपर्यंत, आपण देखील गेल्या काही वर्षात चर्चा आणि कार्य विकसित करण्यात महत्त्वपूर्ण योगदान दिलंय. G20 मध्ये हे मुद्दे मांडल्यानंतर जागतिक सहकार्यामध्येही प्रशंसनीय घडामोडी झाल्या आहेत. अर्थात, सुधारणेला नेहमीच वाव असतो, जसे की ग्लोबल साउथचा अधिक सहभाग आणि आफ्रिकेसाठी मोठी भूमिका. हे ते क्षेत्र आहेत, ज्यांच्यावर भारत आपली G20 अध्यक्षते दरम्यान काम करत आहे.
PM Modi : दिल्ली म्हणजेच हिंदुस्थान असं समजणाऱ्यांची मला अडचण! पंतप्रधान नरेंद्र मोदींचं वक्तव्य
प्रश्न: एकीकडे, युनायटेड स्टेट्स आणि चीन यांच्या नेतृत्वाखालील गटांसह जागतिक व्यवस्थेच्या विभाजनाबद्दल बरीच चर्चा सुरु आहे. पण दुसरीकडे, भारत बहुध्रुवीय जग आणि बहुध्रुवीय आशियाचा पुरस्कार करत आहे. अशा वेळी भारत G20 देशांमध्ये प्रतिस्पर्धा आणि भिन्न हितांमध्ये सामंजस्य कसं जुळवून आणतोय? याविषयी तुम्हाला काय वाटतं?
उत्तर : आपण परस्परांशी खूप जोडले गेलो आहोत आणि परस्परावलंबी जगात राहतो. तंत्रज्ञानाचा प्रभाव सीमांच्या पलीकडे आहे. त्याचबरोबर प्रत्येक देशाचे स्वतःचे हितसंबंध असतात हेही सत्य आहे. म्हणून, समान उद्दिष्टांवर एकमत निर्माण करण्यासाठी सतत प्रयत्न करणे महत्वाचे आहे. नवीन जागतिक व्यवस्था बहुध्रुवीय आहे. प्रत्येक देश दुसऱ्या देशाशी काही मुद्द्यांवर सहमत असतो आणि काही मुद्द्यांवर असहमत असतो. हे वास्तव स्वीकारल्यानंतर, आपल्या स्वत: च्या राष्ट्रीय हिताच्या आधारे पुढे जाण्याचा मार्ग तयार केला जातो. भारतही तेच करत आहे. आपले अनेक वेगवेगळ्या देशांशी घनिष्ट संबंध आहेत. त्यापैकी काही विशिष्ट मुद्द्यांवर आपले वेगळे मत आहेत. पण एक समान बाब म्हणजे अशा दोन्ही देशांचे भारताशी मजबूत संबंध आहेत.
PM Modi : भारत मोठी जागतिक भूमिका बजावण्यास तयार, पंतप्रधानांनी दिले महत्त्वाचे संकेत!
आज नैसर्गिक संसाधने आणि पायाभूत सुविधांवर दबाव वाढत आहे. अशा वेळी ‘कदाचित योग्य आहे’ या संस्कृतीविरुद्ध जगाने ठामपणे उभे राहणे अत्यावश्यक आहे. संसाधनांचा इष्टतम वापर करून सामायिक समृद्धी हाच पुढे जाण्याचा एकमेव मार्ग आहे हे स्वीकार केलं पाहिजे.
अशा संदर्भात, भारताकडे एक संसाधन आहे जे कदाचित इतर कोणत्याही प्रकारच्या संसाधनांपेक्षा अधिक महत्त्वाचे आहे. मानवी भांडवल जे कुशल आणि प्रतिभावान आहे. आपली लोकसंख्या, विशेषत: आपण जगातील सर्वात जास्त तरुण लोकसंख्या असलेला देश आहोत. ही गोष्ट आपल्याला ग्रहाच्या भविष्यासाठी अत्यंत समर्पक बनवते. हे जगातील राष्ट्रांना प्रगतीच्या प्रयत्नात आपल्यासोबत भागीदारी करण्याचे एक मजबूत कारण देखील देते. जगभरातील देशांशी सुदृढ संबंध राखताना, मी भारतीय प्रवाशांच्या भूमिकेचे कौतुक केले पाहिजे. भारत आणि विविध देशांमधला दुवा म्हणून, ते भारताच्या परराष्ट्र धोरणाच्या प्रसारात प्रभावशाली आणि महत्त्वाची भूमिका बजावतात.