'या' गुलाबाने आणले सोन्याचे दिवस; शेतकरी होतोय मालामाल, 1 लीटर तेलाची किंमत आहे 13 लाख!

गुलाबफुलांची लागवड देशभरात केली जाते. बहुतेक करून सजावटीपासून ते अनेक सौंदर्य उत्पादनांपर्यंत गुलाबाच्या फुलांचा व्यवसाय चालतो. गुलाबांपासून परफ्यूम, इसेन्शिअल ऑइल, गुलाबजल आणि अनेक प्रकारचे सौंदर्यवर्धक पदार्थ तयार केले जातात. त्यामुळे शेतकरी अनेक प्रकारच्या गुलाबांची लागवड करतात. मात्र, उत्तराखंडमधील शेतकरी एका खास प्रकारच्या गुलाबाची लागवड करतात, ज्यामुळे त्यांच्या रोजगारात वाढ झाली आहे. या गुलाबाला दमास्क गुलाब म्हणतात, जे सामान्य गुलाबांपेक्षा खूप अनमोल आणि अधिक किमतीचे आहे.

सेंटर ऑफ एरोमॅटिक प्लांट्सचे संचालक डॉ. नृपेंद्र चौहान यांनी ‘लोकल 18’ शी बोलताना सांगितले की, दमास्क गुलाबाची शेती सुगंध पर्यटन (अरोमा टुरिझम) सोबत जोडली जात आहे. राज्याच्या डोंगराळ जिल्ह्यातील 1600 हून अधिक शेतकरी या प्रकल्पाशी जोडले गेले आहेत. 2021 मध्ये सुरू झालेल्या या प्रकल्पांतर्गत आज दमास्क लागवडीचे क्षेत्र 150 हेक्टरपर्यंत पोहोचले आहे. यापासून बनवलेली उत्पादने परदेशात पाठवण्यावरही काम सुरू आहे.

दमास्क गुलाबाच्या तेलाची बाजारात किंमत 12 ते 13 लाख रुपये प्रति लिटर आहे, जे परफ्यूम, फ्लेवर्स आणि सौंदर्य उत्पादने बनवण्यासाठी वापरले जाते. ते म्हणाले की, दरवर्षी सुमारे 700 क्विंटल गुलाबांचे उत्पादन घेतले जात आहे.

डॉ. चौहान पुढे म्हणाले की, 2021-22 मध्ये या गुलाबाची लागवड राज्यभरात सुमारे 100 हेक्टर क्षेत्रात करण्यात आली होती, जी यावर्षी सुमारे 150 हेक्टर झाली आहे. सेंटर ऑफ एरोमॅटिक प्लांट्समध्ये याची लागवड बांधावरील पीक म्हणून सुरू झाली होती, जी आज अनेक जिल्ह्यांमध्ये व्यावसायिक लागवड म्हणून केली जात आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना रोजगार मिळत आहे.

ते म्हणाले की, दमास्क गुलाबाच्या लागवडीसाठी थंड हवामान आवश्यक आहे आणि उत्तराखंडमध्ये याची चांगली शक्यता आहे. दिल्ली आणि मुंबईसारख्या मोठ्या शहरांव्यतिरिक्त कॅनडा ते ऑस्ट्रेलियापर्यंतच्या कंपन्या उत्तराखंडमधून गुलाबाचे इसेन्शिअल ऑइल आणि गुलाबजल आयात करत आहेत.

डॉ. नृपेंद्र यांनी सांगितले की, त्याच्या सुगंध आणि औषधी गुणधर्मांमुळे दमास्कचा उपयोग परफ्यूम, गुलाबजल आणि इसेन्शिअल ऑइल बनवण्यासाठी केला जातो. दमास्क गुलाबाची लागवड भारतात नाही, तर सीरियाची राजधानी दमास्कसमध्ये सुरू झाली. तुर्की आणि इराणमध्ये याची लागवड सुरू झाली आणि मुगल काळात उत्तर प्रदेशातील अलीगढमध्ये देखील ते पिकवले जात होते, कारण राण्यांना परफ्यूम आणि स्नानासाठी चांगल्या प्रतीचे गुलाब आवश्यक होते. ते म्हणाले की, शाही मेकअपसाठी वापरले जाणारे हे गुलाब तेल आज 12 ते 13 लाख रुपये प्रति लिटर दराने विकले जाते.