युक्रेन युद्धाची Inside Story, पुतिनच्या अटींनी जग हादरलं; जगाचा नकाशाच बदलणार, डोनबासचा प्लॅन उघड झाल्याने खळबळ
- Published by:Jaykrishna Nair
Last Updated:
Russia Ukraine war Explainer: अलास्का येथे झालेल्या ट्रम्प आणि पुतिन यांच्या भेटीनंतर युक्रेन युद्धाचे चित्र बदलताना दिसत आहे, कारण पुतिन आता उर्वरित डोनबास प्रदेश रशियाला देण्याची थेट मागणी करत आहेत.
अलास्कामध्ये अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांची भेट झाल्यानंतर युक्रेनमधील युद्धाचं चित्र बदलताना दिसतंय. असं वाटतंय की हे युद्ध संपवण्यासाठी पुतिन जे काही मागतील, ते घडवून आणतील. ट्रम्पही आता पुतिनच्या सूरात सूर मिसळताना दिसत आहेत. त्यामुळे असं म्हणावं लागेल की या युद्धामुळे युक्रेनचं नुकसानच नुकसान झालं आहे. दुसरीकडे पुतिनने हे युद्ध लांबवल्यामुळे ते आता आपल्याला पाहिजे त्या स्थितीत पोहोचले आहेत. ते सरळपणे सांगतात की, उरलेला डोनबास (Donbas) प्रदेशदेखील रशियात मिळवायचा आहे कारण हा मूळतः रशियाशीच संबंधित आहे.
ट्रम्प यांनी युरोपियन नेत्यांना सांगितलं आहे की, पुतिन यांनी इतर मागण्यांसह प्रस्ताव ठेवला आहे की युक्रेनने डोनबास प्रदेशाचा उरलेला भाग मॉस्कोला द्यावा आणि बदल्यात रशिया युद्ध थांबवेल. ट्रम्पनाही वाटतं की युक्रेनला जर युद्धातून बाहेर पडायचं असेल तर असंच करायला हवं. पण प्रश्न असा की, हा डोनबास प्रदेश आहे तरी काय, ज्याला पुतिन कोणत्याही परिस्थितीत रशियात मिळवू इच्छितात? मात्र झेलेन्स्की यांनी हा प्रदेश पूर्णपणे सोडण्याचा विचार फेटाळून लावला आहे.
advertisement
डोनबास प्रदेशाबद्दल सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे तो रशियन भाषिक प्रदेश आहे. हेच पुतिन यांना तो काबीज करण्याचं मुख्य कारण आहे. हा प्रदेश हस्तगत करणं त्यांच्या भौगोलिक आणि राजकीय मागण्यांच्या यादीत सर्वात वर आहे. हा औद्योगिक भाग आहे आणि पुढील काळात तो नक्कीच चर्चेत राहणार आहे.
advertisement
प्रश्न – पुतिन डोनबासवर कधीपासून कब्जा करण्याचा प्रयत्न करत आहेत?
– पुतिन 2014 पासूनच डोनबासवर नियंत्रण मिळवण्याचा प्रयत्न करत आहेत. सुरुवातीला त्यांनी हे काम वेगळावादी चळवळीद्वारे केलं. नंतर 2022 मध्ये त्यांनी या प्रदेशावर हल्ला करून तो आपल्या ताब्यात घेतला. तुम्ही म्हणू शकता की डोनबासच्या मोठ्या भागावर रशियन सैन्याचं नियंत्रण आहे. या भागात दोन्ही देशांमध्ये सर्वाधिक भीषण लढाई झाली आहे.
advertisement
युक्रेनियन ग्रुप "डीपस्टेट"च्या आकडेवारीनुसार, 2014 पासून क्रेमलिनचं सैन्य आणि त्यांचे वेगळावादी साथीदार यांनी डोनबासच्या सुमारे 87% भागावर कब्जा मिळवलाय. आता रशियन सेना युक्रेनच्या ताब्यात असलेल्या 2,600 चौरस मैल क्षेत्रावर हल्ले करून ताबा मिळवत आहे. लष्करी विश्लेषकांचं म्हणणं आहे की जर युद्धविराम झाला नाही तर हे युद्ध रशियाच्या बाजूने तोवर सुरूच राहील, जोपर्यंत संपूर्ण डोनबास त्यांच्या ताब्यात जात नाही. अशा परिस्थितीत हे युद्ध पुढच्या वर्षापर्यंतही लांबू शकतं. खरं तर डोनबास विवाद खूप जुना आहे.
advertisement
अलीकडेच झेलेन्स्की यांनी पत्रकारांना सांगितलं – आम्ही डोनबास सोडणार नाही. आम्ही असं करू शकत नाही. सध्या युक्रेनच्या ताब्यात असलेल्या डोनबास भागात सुमारे 20 लाख नागरिक राहतात.
डोनबास हा मोठा भाग आहे आणि डोनेत्स्क व लुहान्स्क एकत्र येऊन तयार होतो. खरं तर या प्रदेशाला चार भागांत विभागलं जातं – लुहान्स्क, डोनेत्स्क, झापोरीझझिया आणि खेरसॉन. यातला एक लुहान्स्क पूर्णपणे रशियाच्या ताब्यात आहे. जनगणना दाखवते की सोव्हिएत संघ कोसळण्याच्या वेळी डोनबासमधील सुमारे दोन-तृतीयांश नागरिकांची पहिली भाषा रशियन होती. युक्रेन स्वतंत्र झाल्यानंतरच्या दशकांत रशियन सांस्कृतिक ओळख आणि भाषेचं अस्तित्व अजून ठळक झालं.
advertisement
प्रश्न – डोनबासचे लोक मनापासून रशियासोबत आहेत का की युक्रेनसोबत?
– युक्रेनमधील 2010च्या अध्यक्षीय निवडणुकीत डोनबासमधील जवळपास 90% मतदारांनी रशियाप्रेमी उमेदवार व्हिक्टर यानुकोविच यांना मत दिलं होतं. मात्र 2014 मध्ये कीवमध्ये झालेल्या आंदोलनात यानुकोविच यांना पदावरून हटवण्यात आलं आणि लगेचच पुतिन यांनी क्रीमियावर कब्जा केला तसेच डोनबासमध्ये बंड भडकवलं.
पण हल्ल्याच्या दोन वर्षांपूर्वी झालेल्या एका स्वतंत्र सर्वेक्षणात असं दिसून आलं की फक्त 25% रशियन नागरिकच डोनेत्स्क आणि लुहान्स्क रशियन फेडरेशनमध्ये सामील होण्याच्या बाजूने होते.
advertisement
प्रश्न – पुतिन युक्रेनमध्ये स्वतःच्या पसंतीचं सरकार बसवू इच्छितात का?
– होय, असं म्हणता येईल. अनेकांच्या मते रशिया तोपर्यंत लढत राहील, जोपर्यंत झेलेन्स्की यांचे सरकार कोसळून त्याजागी रशियाला सोयीचं लवचिक सरकार स्थापन होत नाही. मात्र हेही खरं आहे की रशियाही फार दीर्घकाळ युद्ध लढू शकत नाही. युद्धाचा तडाखा रशियन जनतेलाही बसत आहे.
प्रश्न – युक्रेनसाठी डोनबास रशियाला देणं सोपं असेल का?
– अजिबात नाही. युक्रेनच्या संविधानानुसार राष्ट्रव्यापी जनमत संग्रहाव्यतिरिक्त कोणत्याही मार्गाने भूभाग हस्तांतरित करणं प्रतिबंधित आहे. कीव आंतरराष्ट्रीय समाजशास्त्र संस्थेच्या अलीकडील सर्वेक्षणानुसार 78% युक्रेनियन नागरिक आपल्या ताब्यातील भाग रशियाला देण्याच्या विरोधात आहेत. त्यामुळे ही युक्रेनसाठी अत्यंत कठीण बाब आहे.
प्रश्न – युद्ध थांबवण्यासाठी रशियाच्या इतर अटी काय आहेत?
– डोनबास ही त्यांची सर्वात मोठी अट आहे पण इतरही अनेक अटी आहेत. त्या पुढील प्रमाणे...
युक्रेन नाटोचा सदस्य होणार नाही.
युक्रेनला सैन्य आणि शस्त्रास्त्र कमी करावे लागतील.
पूर्व युक्रेनच्या सीमांवर (ज्या रशियालगत आहेत) युक्रेन सैन्य तैनात करणार नाही.
युक्रेनमध्ये रशियन भाषेला समान अधिकार द्यावा.
रशियावर लादलेले आर्थिक व राजकीय निर्बंध हटवावेत.
काळ्या समुद्रातील व्यापारमार्गांवर रशियाचा ताबा असावा ज्यामुळे युक्रेनची अर्थव्यवस्था दबावाखाली राहील.
युक्रेनमधील रशियन समुदायांच्या अधिकारांची आणि सुरक्षेची हमी मिळावी.
युक्रेनने अण्वस्त्र विकसित न करण्याची गॅरंटी द्यावी.
Location :
Mumbai,Maharashtra
First Published :
August 18, 2025 8:50 PM IST
मराठी बातम्या/Explainer/
युक्रेन युद्धाची Inside Story, पुतिनच्या अटींनी जग हादरलं; जगाचा नकाशाच बदलणार, डोनबासचा प्लॅन उघड झाल्याने खळबळ
