Cow's milk Vs almond milk: गाईचं की बदामाचं... आरोग्यासाठी कोणतं दूध ठरेल अधिक फायदेशीर?

Published by:Arjun Nalavade

Last Updated:August 03, 2025 9:31 AM IST

दूध आहाराचा महत्त्वाचा भाग असले तरी, आता गाईच्या दुधाला बदामाच्या दुधाचा (वनस्पती-आधारित) पर्याय उपलब्ध आहे. गाईच्या दुधात जास्त...

Cow's milk Vs almond milk: सर्व वयोगटातील लोकांना आवश्यक पोषक तत्वे पुरवण्यासाठी दूध हा आहाराचा नेहमीच एक महत्त्वाचा भाग राहिला आहे. पण, गेल्या काही वर्षांपासून वनस्पती-आधारित आहाराच्या (plant-based diet) वाढीमुळे गाईच्या दुधाचा वापर काही प्रमाणात कमी झाला आहे. या बदलामुळे या दोन प्रकारच्या दुधाच्या पौष्टिक मूल्याबद्दल आणि आरोग्याच्या फायद्यांबद्दल महत्त्वाचे प्रश्न निर्माण झाले आहेत. पालक मुलांना हाडे मजबूत होण्यासाठी दूध पिण्यास प्रोत्साहन देतात, परंपरेने ते गाईचे दूध राहिले आहे, पण आता बदामाच्या दुधाचा पर्याय उपलब्ध झाल्याने याकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे. चला तर मग, गाईचे दूध आणि बदामाचे दूध यांच्यातील फरक आणि फायदे-तोटे सविस्तरपणे समजून घेऊया...

दोन्ही प्रकारच्या दुधामध्ये मूळ फरक काय?

गाईचे दूध : यामध्ये उत्कृष्ट प्रतीचे प्रथिने (प्रोटीन) असतात, अंदाजे 8 ग्रॅम प्रति कप. याव्यतिरिक्त, ते कॅल्शियम, व्हिटॅमिन डी आणि बी जीवनसत्त्वे यांसारख्या महत्त्वाच्या जीवनसत्त्वांचा आणि खनिजांचा चांगला स्रोत आहे.

बदामाचे दूध : याउलट, बदामाच्या दुधात प्रति कप फक्त सुमारे १ ग्रॅम प्रथिने असतात आणि ते प्रामुख्याने पाण्याने बनलेले असते, ज्यामुळे त्याचे नैसर्गिक पौष्टिक मूल्य कमी होते.

व्यावसायिकांकडून बदामाच्या दुधात जीवनसत्त्वे आणि खनिजे (फोर्टिफाइड) घातली जातात, ज्यामुळे त्याचे पौष्टिक प्रोफाइल वाढते. उदाहरणार्थ, एक कप फोर्टिफाइड बदामाचे दूध कॅल्शियमने समृद्ध असते, जे तुमच्या दैनंदिन गरजेच्या सुमारे 40-50 टक्के पूर्ण करते, आणि ते व्हिटॅमिन ई चा एक उत्कृष्ट स्रोत आहे. जरी गाईच्या दुधात नैसर्गिकरित्या पोषक तत्वांची विस्तृत श्रेणी असली तरी, ज्यांना दुग्धजन्य पदार्थ टाळायचे आहेत त्यांच्यासाठी फोर्टिफाइड बदामाचे दूध एक चांगला पर्याय असू शकते.

कॅलरीजचे प्रमाण : वजन नियंत्रणासाठी कोणता पर्याय?

एक कप गोड नसलेल्या बदामाच्या दुधात सुमारे 40 कॅलरीज असतात. पूर्ण गाईच्या दुधात सुमारे 122 कॅलरीज असतात. बदामाच्या दुधातील हे कमी कॅलरीजचे प्रमाण वजन नियंत्रणात ठेवू इच्छिणाऱ्या किंवा कॅलरीज कमी करू इच्छिणाऱ्या लोकांसाठी एक चांगला पर्याय आहे. तथापि, हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की बहुतेक ब्रँड चव वाढवण्यासाठी साखर घालतात, ज्यामुळे कॅलरीज वाढतात. दुसरीकडे, गाईच्या दुधात प्रथिने आणि चरबीचे प्रमाण जास्त असल्यामुळे त्यात किंचित जास्त कॅलरीज असतात, जे मुलांसाठी आणि ज्यांना अतिरिक्त कॅलरी घेण्याची इच्छा आहे त्यांच्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते. शेवटी, या दोघांमधील निवड शरीराच्या गरजेवर अवलंबून आहे.

आरोग्यासाठी फायदे : कोणते दूध आहे अधिक फायदेशीर?

बदामाचे दूध : ते त्याच्या हृदय-निरोगी रचनेसाठी ओळखले जाते, कारण त्यात असंतृप्त चरबी (unsaturated fats) आणि व्हिटॅमिन ई असते, ज्यामुळे हृदयरोगाचा धोका कमी होतो असे मानले जाते. याव्यतिरिक्त, फोर्टिफाइड बदामाच्या दुधात कॅल्शियम असते, जे हाडांच्या आरोग्यास मदत करते. दुग्धजन्य पदार्थ वापरू न शकणाऱ्या लोकांसाठी हा एक चांगला पर्याय आहे.

गाईचे दूध : यामध्ये पुरेसे अमिनो ऍसिड पूरकतेसह प्रथिने भरपूर प्रमाणात असतात, जे स्नायूंच्या वाढीसाठी आणि दुरुस्तीसाठी एक अतिशय महत्त्वाचा स्रोत आहे. गाईच्या दुधात, तुलनेने, कॅल्शियमचे प्रमाण जास्त असते, ज्यामुळे ते शरीरात सहज शोषले जाते. म्हणून, दोन्ही प्रकारचे दूध आरोग्यासाठी फायदेशीर असले तरी, त्यांचे फायदे वेगवेगळ्या पौष्टिक गरजा पूर्ण करतात.

आहाराच्या गरजा : तुमच्यासाठी काय योग्य?

अनेक व्यक्तींना लॅक्टोज किंवा दुधाची ॲलर्जी असते; अशा लोकांसाठी बदामाचे दूध एक उत्कृष्ट पर्याय म्हणून काम करते कारण ते नैसर्गिकरित्या लॅक्टोज-मुक्त असते. जे लोक शाकाहारी (vegan) आहार घेतात त्यांना डेअरी शेती पद्धतींबद्दलच्या नैतिक चिंतांमुळे बदामाचे दूध खूप आवडते.

तरीही, बदामाच्या दुधात पुरेसे प्रथिने आणि कॅलरीज नसल्यामुळे, ते प्रत्येकाला पुरेसे वाटणार नाही, विशेषतः मुलांना ज्यांना वाढीसाठी खूप जास्त पोषण लागते. म्हणूनच, कोणत्या प्रकारचे दूध सेवन करावे हे निवडताना आपल्या स्वतःच्या आहाराच्या गरजा जाणून घेणे एक महत्त्वाचा पैलू आहे.

शेवटी, गाईच्या दुधाचे आणि बदामाच्या दुधाचे वेगवेगळे फायदे आणि तोटे आहेत आणि हे व्यक्तीच्या आहाराच्या आवडीनिवडी आणि पौष्टिक गरजांवर अवलंबून असते. तुमच्या डॉक्टरांचा किंवा आहारतज्ज्ञांचा सल्ला घेऊन तुमच्यासाठी कोणता पर्याय उत्तम आहे, हे ठरवणे योग्य राहील.

हे ही वाचा : पनीर की टोफू कशामध्ये असतं सर्वात जास्त प्रोटीन, शरीरासाठी काय चांगलं?

हे ही वाचा : Balanced Salad Recipe : 'या' 5 टिप्सने बनवा हेल्दी-टेस्टी-बॅलन्स्ड सॅलड; दिसेल इतकं सुंदर, मुलंही आवडीने खातील!