Life Science: फिंगरप्रिंट मागे पडणार, जीभ देणार आता तुमची बायोमेट्रिक ओळख; वाचा बायोमेट्रिक्सच्या जगात मोठी क्रांती

Published by:Jaykrishna Nair

Last Updated:Dec 19, 2025 4:55 PM IST

Unique Biometric Identity: तुमच्या बोटांचे ठसेच नाही, तर तुमच्या जिभेवरही एक अद्वितीय ओळख दडलेली आहे. विज्ञान सांगते ही ‘टंग प्रिंट’ भविष्यात तुमची सर्वात सुरक्षित बायोमेट्रिक किल्ली ठरू शकते.

इम्पॅक्ट शॉटतुमचा गेटवे लेटेस्ट न्यूज

कधी विचार केलाय का? तुमच्याकडून ओळखपत्र हरवलं तरी तुमची ओळख हरवणार नाही, कारण ती तुमच्या तोंडातच आहे?

तुम्ही बोलता, चव चाखता, शब्द उच्चारता पण तुमच्या जिभेवर असा एक अदृश्य ठसा आहे, जो जगात फक्त तुमचाच आहे. बोटांचे ठसे जसे प्रत्येक माणसाला वेगळे ओळख देतात, तशीच एक अनोखी ओळख तुमच्या जिभेवरही दडलेली आहे.

तुमची जीभ ही केवळ चवीसाठी नसते, तर ती तुमची एक 'बायोमेट्रिक ओळख' देखील आहे. अंगठ्यांच्या ठशांप्रमाणेच जगातील प्रत्येक व्यक्तीच्या जिभेचा ठसा (Tongue Print) वेगळा असतो. ही कल्पना जितकी रंजक आहे, तितकीच ती विज्ञानाच्या दृष्टीने भन्नाट आहे.

तुमच्या जिभेचा ठसा (Tongue Print): प्रत्येक माणसासाठी वेगळा!

आपल्या जिभेचा आकार, पृष्ठभागावरील लहान-मोठे खड्डे, उंच-सखल भाग, रेषा आणि टेक्सचर हे प्रत्येक व्यक्तीसाठी वेगळे असतात. यालाच Tongue Print किंवा Lingual Impression म्हणतात. जसं दोन व्यक्तींचे बोटांचे ठसे कधीच सारखे नसतात, तसंच दोन माणसांच्या जिभेचे ठसेही कधीच एकसारखे नसतात. अगदी जुळ्या भावंडांमध्येही नाही.

हे वैज्ञानिकदृष्ट्या कसं शक्य आहे?

गर्भात असतानाच जिभेची रचना तयार होत जाते. जनुकीय घटक, गर्भातील हालचाली, रक्तपुरवठा आणि सूक्ष्म जैविक बदल यामुळे प्रत्येकाची जीभ वेगळी आकार घेत जाते. त्यामुळे जिभेवरची ही “नैसर्गिक रचना” आयुष्यभर जवळजवळ तशीच राहते.

जिभेचा ठसा: तुमची 'अदृश्य' ओळख

तुमच्या हाताचे ठसे काळानुसार बदलू शकतात किंवा कामामुळे पुसले जाऊ शकतात, पण तुमची जीभ शरीरातील सर्वात सुरक्षित आणि संरक्षित अवयवांपैकी एक आहे. जिभेचा आकार (Shape) आणि तिची ठेवण (Texture) ही प्रत्येक मानवामध्ये युनिक असते.

जिभेच्या ठशांमधील 'युनिकनेस' काय आहे?

जिभेच्या अभ्यासाला विज्ञानात 'Glossoscopy' च्या अंगाने पाहिले जाते. जिभेवर दोन प्रकारची माहिती दडलेली असते:

भूमिती (Geometric Shape): जिभेची लांबी, रुंदी आणि जाडी प्रत्येक व्यक्तीची वेगळी असते.

पृष्ठभागाचा पोत (Physiological Texture): जिभेवर लहान-लहान उंचवटे असतात ज्यांना 'पॅपिला' (Papillae) म्हणतात. या पॅपिलाची रचना, त्यांचे वितरण आणि जिभेवर असणाऱ्या सूक्ष्म रेषा (Fissures) यांचा पॅटर्न कधीही दोन व्यक्तींमध्ये सारखा नसतो. अगदी जुळ्या भावंडांच्या बाबतीतही हा फरक स्पष्ट जाणवतो.

ताजे संशोधन काय सांगते? (Latest Research)

अॅडव्हान्स्ड इमेज प्रोसेसिंग आणि AI च्या काळात जिभेच्या ठशांवर मोठे संशोधन होत आहे.

3D इमेजिंग: अलीकडील संशोधनात संशोधकांनी 3D स्कॅनर्सचा वापर करून जिभेचा नकाशा तयार केला आहे. संशोधकांच्या मते, जीभ हा एकमेव असा अंतर्गत अवयव आहे जो सहजपणे बाहेर काढून तपासता येतो आणि तरीही तो तोंडाच्या पोकळीत सुरक्षित राहतो.

फोरेन्सिक सायन्स: 'जर्नल ऑफ फोरेन्सिक डेंटल सायन्सेस' मध्ये प्रसिद्ध झालेल्या एका अहवालानुसार, जिभेचा ठसा हा ओळखीचा एक अत्यंत खात्रीशीर पुरावा ठरू शकतो. कारण ती 'लिव्हिंग कंडिशन' मध्येच स्कॅन करता येते.

तज्ज्ञ डॉक्टरांचे मत (Expert Quotes)

"जीभ हा आपल्या शरीरातील असा स्नायू आहे जो पूर्णपणे बाह्य वातावरणापासून सुरक्षित असतो. अंगठ्याचे ठसे भाजल्याने किंवा जखमेमुळे बदलू शकतात, पण जिभेची रचना कायम राहते. वैद्यकीय निदानातही जिभेचा रंग आणि पोत पाहून आम्ही पचनसंस्थेचे आरोग्य ओळखतो. आता त्याचे बायोमेट्रिक महत्त्वही समोर येत आहे."- डॉ. अविनाश कुलकर्णी (ओरल पॅथॉलॉजिस्ट)

"बायोमेट्रिक्सच्या जगात 'टंग स्कॅनिंग' हे फिंगरप्रिंट किंवा आयरीस स्कॅनपेक्षाही अवघड आहे कारण जीभ लवचिक असते. मात्र एकदा का तिचे मोजमाप अचूक घेतले, तर ती फसवणूक करणे (Spoofing) अशक्य आहे."- सायबर सुरक्षा तज्ज्ञ

तज्ज्ञ असेही सांगतात की टंग बायोमेट्रिक्स वापरताना डेटा प्रायव्हसी आणि एथिकल कंट्रोल्स अत्यंत महत्त्वाचे असतील. कारण जीभ ही केवळ ओळख नाही, तर आरोग्याची माहितीही सांगू शकते.

वैशिष्ट्य	फिंगरप्रिंट (Fingerprint)	टंग प्रिंट (Tongue Print)
नक्कल करणे	सिलिकॉनच्या मदतीने शक्य आहे.	अत्यंत कठीण.
सुरक्षा	उघड्यावर असल्याने संसर्ग होऊ शकतो.	तोंडाच्या आत सुरक्षित असते.
कायमस्वरूपी	वय आणि श्रमामुळे पुसले जाऊ शकतात.	आकार बदलला तरी टेक्सचर तेच राहते.
आरोग्य माहिती	केवळ ओळख पटते.	ओळख + पचनसंस्थेची माहिती मिळते.

भविष्यातील उपयोग

कल्पना करा, भविष्यात तुमचा फोन अनलॉक करण्यासाठी किंवा बँकेच्या लॉकरसाठी तुम्हाला अंगठा लावण्याऐवजी फक्त जीभ दाखवावी लागेल. हे थोडे विचित्र वाटले तरी, अतिशय उच्च सुरक्षा असलेल्या ठिकाणी (High-security zones) 'टंग प्रिंट' चा वापर करण्यावर वैज्ञानिक काम करत आहेत. काही संशोधकांच्या मते, भविष्यात मोबाइल किंवा हाय-सिक्युरिटी डिव्हाइससाठी जीभ-आधारित बायोमेट्रिक ओळख ही फिंगरप्रिंटपेक्षा अधिक सुरक्षित ठरू शकते.

भविष्यात गुन्हेगारी तपासात फक्त बोटांचे ठसेच नव्हे, तर जिभेचे ठसेही ओळखीसाठी वापरले जाऊ शकतात. कारण जीभ शरीराच्या आत असल्याने ती सहज बदलत नाही.

तांत्रिक पैलू	टंग बायोमेट्रिक्स (Tongue)	फिंगरप्रिंट (Fingerprint)
डेटाचे प्रकार	3D आकार + पृष्ठभागाचा पोत	केवळ 2D रेषा आणि लूप्स
स्थिरता	जीभ ओलावा आणि लाळेमुळे लवचिक असली तरी तिचा मूळ नकाशा बदलत नाही.	घाम, धूळ किंवा जखमेमुळे स्कॅनिंगमध्ये अडथळा येऊ शकतो.
फसवणूक रोखणे	'Liveness Detection' मुळे नकली जीभ वापरणे अशक्य आहे.	रबर किंवा सिलिकॉनचे ठसे वापरून फसवणूक होऊ शकते.

मेडिकल डायग्नोसिस

जिभेच्या पृष्ठभागातील बदलांवरून

– पचनसंस्थेचे आजार

– न्यूरोलॉजिकल समस्या

– काही हार्मोनल बदल

ओळखता येऊ शकतात, यावर संशोधन सुरू आहे.

गैरसमज vs विज्ञान

गैरसमज: जिभेचा आकार सतत बदलतो, त्यामुळे तो ओळखीसाठी वापरता येत नाही.

विज्ञान सांगते: जरी जीभ लवचिक असली तरी तिचा मूळ पोत (Core Texture Pattern) जन्मापासून जवळजवळ स्थिर राहतो. AI अल्गोरिदम हेच स्थिर घटक ओळखतात.

चीनमध्ये काही संशोधकांनी 'Tongue-Diagnostic AI' विकसित केले आहे. जे केवळ जिभेचा फोटो पाहून तुम्हाला कोणता आजार (उदा. मधुमेह किंवा यकृताचे आजार) होण्याची शक्यता आहे, याचे निदान करू शकते. म्हणजे भविष्यात हे तंत्रज्ञान केवळ 'लॉक' उघडण्यासाठी नाही, तर तुमच्या आरोग्याचा 'रिपोर्ट' देण्यासाठीही वापरले जाईल.

सर्वसामान्य माणसाला याचा फायदा काय?

भविष्यात आरोग्य तपासणी, ओळख पटवणे किंवा सुरक्षितता यामध्ये तुमची जीभ तुमची ओळख ठरू शकते. आज आपण फक्त चव घेण्यासाठी जीभ वापरतो, पण उद्या ती सुरक्षेची चावी ठरू शकते.

तुम्ही घरी हे करून पाहू शकता:

आरशासमोर उभं राहा आणि जिभेचा पृष्ठभाग नीट पाहा. लहान रेषा, खाचखळगे, उंचवटे—हे पॅटर्न लक्षात ठेवा. जगात दुसऱ्या कुणाच्याही जिभेवर हाच नकाशा नसेल, हीच खरी गंमत आहे! (टीप: हे केवळ निरीक्षणासाठी आहे, वैद्यकीय निदानासाठी नाही.)

view comments

Location :

Mumbai,Maharashtra

First Published :

Dec 19, 2025 4:55 PM IST

Life Science: फिंगरप्रिंट मागे पडणार, जीभ देणार आता तुमची बायोमेट्रिक ओळख; वाचा बायोमेट्रिक्सच्या जगात मोठी क्रांती