Trending:

सुधारित पीक विम्याचे नवीन सूत्र काय आहे? नुकसान भरपाई कशी निश्चित केली जाणार?

Published by:Ajit Bhabad

Last Updated:July 27, 2025 1:27 PM IST

Pik Vima Yojana : आगामी खरीप 2025 हंगामात शेतकऱ्यांना पिकांचे नुकसान झाल्यास मिळणाऱ्या भरपाईच्या पद्धतीत महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत.

इम्पॅक्ट शॉटतुमचा गेटवे लेटेस्ट न्यूज

मुंबई : आगामी खरीप 2025 हंगामात शेतकऱ्यांना पिकांचे नुकसान झाल्यास मिळणाऱ्या भरपाईच्या पद्धतीत महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत. प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY) अंतर्गत नुकसान भरपाई ठरवताना यंदा उत्पादन आधारित पद्धतीला अधिक प्राधान्य दिले जाणार आहे. महसूल मंडळ किंवा तालुकास्तरावर घेतल्या जाणाऱ्या पिक कापणी प्रयोगांच्या (Crop Cutting Experiments) आधारावर ही भरपाई ठरणार आहे.

जर कापणी प्रयोगातून मिळालेले सरासरी उत्पादन संबंधित क्षेत्रातील "उंबरठा उत्पादन" (Threshold Yield) पेक्षा कमी असेल, तर त्या भागातील सर्व विमाधारक शेतकऱ्यांना नुकसान भरपाई दिली जाईल.

निवडक पिकांसाठी तांत्रिक पद्धत

कापूस, सोयाबीन आणि भात या निवडक पिकांसाठी उत्पादन मोजण्यासाठी रिमोट सेन्सिंग तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाणार आहे. या तंत्राचा उपयोग करताना:

50% वजन रिमोट सेन्सिंगद्वारे मिळालेल्या उत्पादनाला

50% वजन प्रत्यक्ष पीक कापणी प्रयोगातून मिळालेल्या उत्पादनाला दिले जाईल.

या दोन्ही घटकांचा एकत्रित विचार करून पिकांचे सरासरी उत्पादन ठरवले जाईल.

इतर पिकांसाठी पारंपरिक पद्धतच

कापूस, भात आणि सोयाबीन वगळता इतर सर्व पिकांसाठी केवळ पीक कापणी प्रयोगातून मिळालेल्या उत्पादनाच्या आधारावर नुकसान भरपाईचा हिशेब होईल.

उंबरठा उत्पादन म्हणजे काय?

उंबरठा उत्पादन हे त्या विशिष्ट विमा क्षेत्रासाठी ठरवलेले हमी उत्पादन आहे. ते खालीलप्रमाणे ठरवले जाते.

उंबरठा उत्पादन = मागील 7 वर्षांतील सर्वोत्कृष्ट 5 वर्षांचे सरासरी उत्पादन × 70% (जोखीम स्तर)

खरीप 2025 ते रब्बी 2025-26 या कालावधीत सर्व पिकांसाठी 70% जोखीमस्तर निश्चित करण्यात आला आहे. हे उत्पादन पातळी ‘गहाण’ मानून त्यापेक्षा कमी उत्पादन झाल्यास नुकसान मानले जाईल.

नुकसान भरपाईची गणिती पद्धत

नुकसान भरपाई ठरवण्यासाठी सरकारने एक विशिष्ट सूत्र निश्चित केले आहे:

नुकसान भरपाई (रु./हे.) =

(उंबरठा उत्पादन - चालू वर्षाचे सरासरी उत्पादन) × विमा संरक्षित रक्कम (रु./हे.)

या गणनेतून स्पष्ट होते की, उत्पादन जितके कमी, तितकी नुकसान भरपाई अधिक मिळेल – पण त्यासाठी विमा संरक्षण असणे गरजेचे आहे.

शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचा सल्ला

शेतकऱ्यांनी आपल्या पिकांची वेळेवर नोंदणी करून विमा भरलेला असावा. तसेच उत्पादन मोजणीसाठी होणाऱ्या सरकारी कापणी प्रयोगात सहकार्य करणे आवश्यक आहे. रिमोट सेन्सिंगसारखी आधुनिक तंत्रज्ञान पद्धती शेतकऱ्यांच्या फायद्यासाठी वापरण्यात येत असल्याने याचा पूर्ण लाभ घेण्यासाठी जागरूक राहणे गरजेचे आहे.

दरम्यान, खरीप 2025 मध्ये नुकसान भरपाईच्या प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि अचूकता यांचा समावेश झाला आहे. उत्पादन आधारित पद्धतीमुळे खरीप हंगामात प्रत्यक्ष नुकसान झालेल्या शेतकऱ्यांनाच योग्य ती भरपाई मिळणार आहे. योग्य कागदपत्रे आणि विमा संरक्षण असल्यास शेतकरी या योजनेंतर्गत आर्थिक सुरक्षितता मिळवू शकतील.