ब्रोकोली म्हणजे काय?
ब्रोकोली हे कोबीच्या जातीचे भाजीपाला पीक आहे, ज्याला "ग्रीन गोल्ड" असेही म्हणतात. यात कॅल्शियम, लोह, व्हिटॅमिन सी आणि फायबर मुबलक प्रमाणात असते. त्यामुळे आरोग्याबाबत जागरूक लोकांमध्ये याची मागणी वर्षभर वाढत आहे. विशेषत: शहरी भागात आणि मॉल, सुपरमार्केट, हॉटेल्समध्ये ब्रोकोलीची विक्री झपाट्याने वाढली आहे.
लागवडीसाठी योग्य हंगाम कोणता?
advertisement
ब्रोकोलीचे पीक थंड हवामानात अत्यंत चांगले येते, त्यामुळे नोव्हेंबर ते जानेवारी हा त्यासाठी सर्वोत्तम कालावधी आहे. महाराष्ट्रातील पुणे, नाशिक, नगर, कोल्हापूर आणि सातारा जिल्ह्यांमध्ये या काळात ब्रोकोलीचे उत्पादन चांगले मिळते.
जमिनीचा प्रकार आणि तयारी
सेंद्रिय घटकांनी युक्त,चांगल्या निचऱ्याची मध्यम ते हलकी काळी जमीन या पिकासाठी योग्य असते. लागवडीपूर्वी एकत्रित खत आणि शेणखत मिसळून जमीन तयार केली जाते. एका एकरासाठी अंदाजे ६ ते ८ टन शेणखत आणि ५० किलो नायट्रोजन, २५ किलो फॉस्फरस, २५ किलो पोटॅश दिले जाते.
लागवड आणि सिंचन
ब्रोकोलीची रोपे २५ ते ३० दिवसांच्या वयाची असताना शेतात लावली जातात. ओळीतील अंतर ४५ सें.मी. आणि रोपांमधील अंतर ३० सें.मी. ठेवले जाते. पिकाला आठवड्यातून एकदा पाणी देणे आवश्यक आहे.ठिबक पद्धत वापरल्यास पाण्याची बचत आणि उत्पादन वाढ दोन्ही साध्य होते.
उत्पादन आणि खर्च
एका एकरातून सरासरी ८ ते १० टन ब्रोकोलीचे उत्पादन मिळते. लागवडीचा खर्च अंदाजे ३० ते ३५ हजार रुपये येतो. सध्या बाजारभाव ८० ते १५० रू प्रति किलो दरम्यान आहे. त्यामुळे एका एकरातून शेतकऱ्यांना सहज ७ ते १० लाखांचे एकूण उत्पन्न मिळू शकते. निव्वळ नफा ४ ते ₹६ लाखांपर्यंत मिळतो.
बाजारपेठ आणि विक्री
ब्रोकोलीची मागणी प्रामुख्याने मेट्रो शहरांमध्ये, हॉटेल्समध्ये, रेस्टॉरंट्समध्ये आणि सुपरमार्केटमध्ये असते. तसेच, थेट ग्राहकांपर्यंत पोहोचण्यासाठी शेतकरी ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आणि कृषी उत्पादन बाजार समिती (APMC) चा वापर करत आहेत. काही शेतकरी कॉन्ट्रॅक्ट फार्मिंगद्वारेही स्थिर बाजार मिळवत आहेत.
दरम्यान, राज्यातील अनेक शेतकऱ्यांनी गेल्या दोन वर्षांत ब्रोकोलीची लागवड करून पारंपरिक पिकांपेक्षा तीनपट नफा कमावला आहे. त्यांनी थेट शहरांतील हॉटेल्सना पुरवठा करून स्थिर उत्पन्न मिळवले आहे.