ताजमहाल जगातील सात आश्चर्यांपैकी एक होय. त्याच्या अद्भुत वास्तुकलेसाठी आणि इतिहासासाठी ओळखला जातो. पण तुम्हाला हे माहीत आहे का- की ताजमहलच्या शिखरावर कधीकाळी 466 किलो सोन्याचा कळस होता? आता हा कळस तिथे नाही. मग तो कुठे गेला आणि कसा गायब झाला? आजच्या काळात 466 किलो सोन्याची किंमत सुमारे 4,83,95,20,400 इतकी आहे.
advertisement
ताजमहालचा मूळ सोन्याचा कळस गायब होणे हे एक ऐतिहासिक रहस्य आहे. या घटनेमुळे ताजमहलच्या प्रवासावर आणि काळाच्या ओघात झालेल्या बदलांवर प्रकाश पडतो. सध्याचा कळस कदाचित मूळ कळसाएवढा भव्य नसेल. पण तरीही ताजमहाल त्याच्या सौंदर्याने आणि समृद्ध इतिहासाने लाखो लोकांना आकर्षित करतो.
ताजमहल: इतिहास आणि तथ्ये
ताजमहाल भारतातील आग्रा शहरातील मुघल स्थापत्यकलेचे एक उत्कृष्ट उदाहरण मानले जाते. यात पर्शियन, भारतीय आणि इस्लामिक कलाशैलीचे सुंदर मिश्रण आहे. 1983 मध्ये ताजमहलला युनेस्को जागतिक वारसा स्थळ (UNESCO World Heritage Site) म्हणून घोषित करण्यात आले. त्याला भारतात मुस्लिम कलेचे रत्न आणि जगातील वारसा स्थळांपैकी एक म्हणून मान्यता मिळाली.
या सुंदर स्मारकाचे बांधकाम मुघल सम्राट शाहजहांने आपली पत्नी मुमताज महलच्या आठवणीत केले होते. ताजमहलच्या सर्वात महत्त्वाच्या आणि दुर्मिळ खजिन्यांपैकी एक म्हणजे त्याचा सोन्याचा कळस. हा कळस 466 किलो सोन्याचा होता आणि तो केंद्रीय घुमटाची शोभा वाढवत असे. कालांतराने ही मौल्यवान वस्तू गायब झाली. ज्यामुळे इतिहासकार आणि पर्यटकांमध्ये कुतूहल निर्माण झाले.
सोन्याच्या कळसाचा प्रवास
ताजमहाल आपल्या अद्भुत सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहे. आणि एकेकाळी त्याच्या घुमटावर 30 फूट उंच, 466 किलो सोन्याचा एक शानदार कळस होता. या कळसामध्ये एक विशिष्ट चंद्रकोर होती. जी इस्लामिक स्थापत्यशैलीचे प्रतीक मानली जाते.
त्याच्या सौंदर्याव्यतिरिक्त सोन्याचा कळस स्मारकाच्या भव्यतेचे प्रतीक होता आणि त्या काळातील उत्कृष्ट कारागिरी दर्शवतो. इतिहासकार राज किशोर राजे यांनी 'तवारीख-ए-आगरा' या ग्रंथात याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे. त्यांच्या मते कळसासाठी वापरलेले सोने शाही खजिन्यातून घेतले होते आणि लाहोरमधील एक उच्च अधिकारी काझीम खान यांच्या देखरेखीखाली हे काम केले गेले.
कळस आणि त्याचे बदल
1810 मध्ये ब्रिटिश अधिकारी जोसेफ टेलरने ताजमहलचा मूळ सोन्याचा कळस काढून टाकला. असे मानले जाते की टेलरने हे सोने चोरले होते. मूळ कळसाच्या जागी सोन्याचा मुलामा (gold-plated) दिलेला तांब्याचा कळस बसवण्यात आला.
हा बदल ताजमहलच्या घुमटावरील बदलांच्या मालिकेची सुरुवात होती. 1876 आणि 1940 मध्ये पुन्हा कळस बदलले गेले. ज्यात तांब्यावर सोन्याचा मुलामा चढवण्यात आला. आज आपण जो कळस पाहतो तो 1940 मध्ये बसवलेला चौथा कळस आहे. या सर्व बदलांवरून हे स्पष्ट होते की- काळाच्या ओघात या स्मारकाला टिकवून ठेवणे किती आव्हानात्मक होते.
ताजमहालचा मूळ सोन्याचा कळस गायब होणे एक ऐतिहासिक रहस्य आहे. परंतु सध्याचा कळस मूळ कळसासारखा भव्य नसला तरी ताजमहलची सुंदरता आणि ऐतिहासिक महत्त्व आजही कायम आहे.