पृथ्वीच्या वरच्या पृष्ठभागावर नैसर्गिकरित्या उपस्थित असलेल्या पांढऱ्या हायड्रोजनला गोल्ड, प्राकृतिक किंवा जिऑलॉजिकल हायड्रोजन असेही म्हणतात. त्याला व्हाईट हायड्रोजनदेखील म्हणतात, कारण उत्पादनादरम्यान कोणतेही हरितगृह वायू तयार होत नाहीत. हे नैसर्गिकरित्या तयार केले जाते आणि म्हणूनच ते हवामान किंवा पृथ्वीसाठी खूप फायदेशीर असल्याचे बोलले जात आहे. पांढरा हायड्रोजन सौर किंवा पवन ऊर्जेपेक्षा हिरवा उर्जा स्त्रोत असल्याचे म्हटले जात आहे. कारण जेव्हा हायड्रोजन जळतो तेव्हा जे काही तयार होते ते पाणी असते.
advertisement
हे यश कोणी मिळवले?
जॅक पिरोनॉन आणि फिलिप डी डोनाटो या दोन फ्रेंच शास्त्रज्ञांनी हे यश मिळवले. हे दोघेही फ्रान्सच्या नॅशनल सेंटर ऑफ सायंटिफिक रिसर्चचे संशोधन संचालक आहेत. लोरेन खाण खोऱ्यातील जमिनीत मिथेनचे प्रमाण तपासत असताना पांढर्‍या हायड्रोजनचे साठे सापडले. जेव्हा हे दोन शास्त्रज्ञ काहीशे मीटर खाली पोहोचले तेव्हा त्यांना हायड्रोजनचे कमी कॉन्सन्ट्रेशन आढळले. परंतु जसजसे ते खोलवर गेले, तेव्हा एकाग्रता 1,100 मीटरवर 14% आणि 1,250 मीटरवर 20% झाली.
संशोधनाने पृथ्वीच्या खाली हायड्रोजनचा एक मोठा साठा असल्याचे सूचित केले आहे, ज्यामध्ये लाखो मेट्रिक टन हायड्रोजन आहे. आतापर्यंत सापडलेल्या पांढऱ्या हायड्रोजनचा हा सर्वात मोठा साठा असल्याचे मानले जाते. पोलाद, शिपिंग आणि एव्हिएशन यांसारख्या अनेक क्षेत्रांमध्ये पांढरा हायड्रोजन हिरवा पर्याय म्हणून वापरला जाऊ शकतो, असा दावा केला जात आहे.
पांढरे हायड्रोजन काय आहे आणि ते कसे उपयुक्त आहे?
वास्तविक, पांढरा हायड्रोजन हा पृथ्वीच्या वरच्या पृष्ठभागावर नैसर्गिकरित्या तयार झालेला वायू आहे. जरी हा विश्वातील सर्वात मुबलक घटक असला तरी, तो सहसा इतर रेणूंसह एकत्रितपणे अस्तित्वात असतो. पांढरा हायड्रोजन शास्त्रज्ञांसाठी तुलनेने नवीन आहे. 2018 मध्ये, मालीमधील एका विहिरीने 98% हायड्रोजन वायू तयार केला, ज्यामुळे शास्त्रज्ञांचे लक्ष या संसाधनाकडे वेधले गेले. आतापर्यंत त्याचे साठे अमेरिका, पूर्व युरोप, रशिया, ऑस्ट्रेलिया, फ्रान्स आणि इतर देशांसह जगभरात सापडले आहेत.
असा अंदाज आहे की जगभरात कोट्यावधी टन पांढरा हायड्रोजन असू शकतो. हा पांढरा हायड्रोजन विमानचालन, शिपिंग आणि पोलाद उत्पादन यासारख्या उद्योगांसाठी सर्वात संभाव्य स्वच्छ ऊर्जा स्त्रोत म्हणून पाहिला जातो. हायड्रोजन जळल्यावर फक्त पाणी तयार करते आणि ते सौर किंवा पवन उर्जेपेक्षा अधिक पर्यावरणास अनुकूल ऊर्जा स्त्रोत बनवते. असे मानले जाते की, पांढऱ्या हायड्रोजनचा जागतिक पुरवठा अब्जावधी टनांमध्ये आहे.
हा शोध विशेष का आहे?
खरं तर, अलीकडेपर्यंत शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास होता की हायड्रोजन केवळ प्रयोगशाळांमध्ये मोठ्या प्रमाणात तयार केले जाऊ शकते. हायड्रोजनचे अनेक प्रकार होते, जे त्यांच्या उत्पत्तीनुसार रंगानुसार वर्गीकृत होते. उदाहरणार्थ, राखाडी हायड्रोजन मिथेन वायूपासून तयार होतो. तपकिरी हायड्रोजन कोळशापासून बनवलेला आहे. निळा हायड्रोजन राखाडीसारखाच आहे, परंतु कॅप्चर केलेल्या उत्सर्जनासह.
सर्वात पर्यावरणास अनुकूल हायड्रोजन हा ग्रीन हायड्रोजन आहे, जो पाण्याचे विभाजन करण्यासाठी अक्षय ऊर्जा वापरून तयार केला जातो. म्हणूनच पांढरा हायड्रोजन, जो संभाव्यत: मुबलक आणि अप्रयुक्त आहे, स्वच्छ-बर्निंग ऊर्जेचा स्रोत असू शकतो. एवढेच नाही तर या शोधाने हे देखील सिद्ध केले आहे की, हायड्रोजन नैसर्गिकरीत्या सापडतो आणि त्याला नेहमी कोणत्याही ऊर्जा-केंद्रित प्रक्रियेची आवश्यकता नसते.
हा शोध जग वाचवण्यास कशी मदत करेल?
खरं तर, हरित ऊर्जेचा शोध घेण्यासाठी नवीन उपक्रमांचा भाग म्हणून हायड्रोजन आधीच वापरात आहे. हरित ऊर्जा प्रकल्प आधीच हायड्रोजन वापरतात. अमेरिकेतील कोलोमा आणि ऑस्ट्रेलियातील गोल्ड हायड्रोजन यांसारख्या संस्थांद्वारे हायड्रोजन संसाधने शोधण्यासाठी ड्रिलिंग सुरू आहे. या उपक्रमांमागील प्रेरक शक्ती आहेत. या उपक्रमांमागील प्रेरक शक्ती ऐतिहासिक नोंदी आहेत. जसे की दक्षिण ऑस्ट्रेलियन यॉर्क द्वीपकल्पातील, जे मोठ्या प्रमाणात हायड्रोजन दर्शवतात. आपला पर्यावरणीय प्रभाव कमी करण्यासाठी हायड्रोजन आवश्यक आहे आणि त्यात स्वच्छ ऊर्जा बाजार पूर्णपणे बदलण्याची क्षमता आहे. अनेक स्टार्टअप्स आता पांढरा हायड्रोजन विकण्याची शक्यता तपासत आहेत. दुसरीकडे संसाधन विकसित होण्यासाठी 200 वर्षे लागू शकतात.