गैरसमज कधी दूर होणार? प्रत्येक 'साप' नसतो विषारी, 'ही' घ्या बिनविषारी 10 सापांची यादी, पाहा PHOTO

पावसाळ्याला सुरुवात झाली की, सापांचे बाहेर येणे ही नेहमीची बाब आहे. जमिनीवर पावसाचे थेंब पडताच, जमिनीखाली लपलेले अनेक प्राणी बाहेर पडतात. यापैकी साप हे सर्वाधिक चर्चेत आणि भीतीदायक वाटणारे प्राणी आहेत. शेतात, गोठ्यात, कुंपणावर, रस्त्यावर आणि कधीकधी घरातही साप दिसल्याने लोक घाबरतात. बहुतेक वेळा ही भीती जीवघेणी नसते, पण नकळत उचललेले कोणतेही पाऊल प्राणी तसेच माणसांसाठी हानिकारक ठरू शकते.

अनेक लोकांचा असं वाटतं की, प्रत्येक साप विषारी असतो आणि त्याने चावा घेतला तर मृत्यू निश्चित असतो, पण हे पूर्णपणे चुकीचे आहे. भारतात आढळणाऱ्या सुमारे 80% साप बिनविषारी असतात. ते माणसांना इजा करत नाहीत, उलट पर्यावरणासाठी अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

यापैकी अनेक साप उंदीर, कीटक आणि पिकांचे नुकसान करणाऱ्या इतर जीवांना खातात, त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे रक्षण होते. सापांना मारणे केवळ जैवविविधतेलाच हानी पोहोचवत नाही, तर आपण नकळत स्वतःलाही अडचणीत आणू शकतो – विशेषत: जेव्हा साप विषारी असतो आणि आपण त्याला ओळखू शकत नाही. चला तर मग अशाच 10 निष्पाप आणि बिनविषारी सापांविषयी जाणून घेऊया...

चेकर्ड किलबॅक (पाण्याचा साप) : हा साप तलाव, कालवे आणि शेताजवळ दिसतो. याचा रंग हिरवा आणि त्यावर पट्टे असतात. तो पाण्यात माशांची शिकार करतो आणि माणसांपासून दूर राहतो.

रेट स्नेक (धामण) : भारतातील सर्वात लांब बिनविषारी साप. हा शेतात आढळणाऱ्या उंदरांचा सर्वात मोठा शत्रू आहे. तो खूप वेगाने सरपटतो आणि कोणताही धोका निर्माण करत नाही.

वुड स्नेक : हा लहान आणि बारीक असतो, बहुतेक वेळा झुडपे आणि झाडांच्या आसपास आढळतो. तो पाल आणि कीटक खातो.

सँड बोआ (दोन तोंडाचा साप) : याचे डोके आणि शेपूट दिसायला सारखे असल्यामुळे लोकांचा गोंधळ उडतो आणि ते याला दोन तोंडाचा साप समजून घाबरतात. हा पूर्णपणे सुरक्षित साप असून तो जमिनीत राहतो.

ब्रॉन्झ बॅक ट्री स्नेक : हा झाडांवर आढळतो आणि खूप चपळ असतो. तो कीटक खाऊन परिसंस्थेचा समतोल राखतो.

ग्रीन वाईन स्नेक : हा साप दिसायला खूप सुंदर, फिकट हिरवा आणि लांब असतो. तो पूर्णपणे सुरक्षित असतो, पण लोक त्यालाही मारतात.

कॅट स्नेक : हा सौम्य विषारी असतो, पण माणसांसाठी जीवघेणा नसतो. तो सहसा रात्री सक्रिय असतो आणि झाडांवर राहतो.

ब्लाईंड स्नेक : हा सर्वात लहान साप आहे, लोक अनेकदा याला कीटक समजून चिरडतात. तो जमिनीखाली राहतो आणि खूप निष्पाप असतो.

कॉमन वुल्फ स्नेक : हा कधीकधी क्रेट सापासारखा दिसतो, ज्यामुळे लोकांचा गोंधळ होतो, पण तो विषारी नसतो.

रेड सँड बोआ (दोन तोंडाच्या सापाची प्रजाती) : या सापाला विशेषतः अवैध व्यापारात पकडले जाते, तर तो पूर्णपणे सुरक्षित असतो आणि पर्यावरणाच्या दृष्टीने महत्त्वाचा असतो.

असे साप दिसल्यास काय करावे? : जर तुम्हाला सापाबद्दल संशय असेल, तर त्याला मारण्याऐवजी वन विभाग किंवा स्थानिक तज्ञांना बोलवा. वन्यजीव संरक्षण कायदा, 1972 अंतर्गत सापांना मारणे बेकायदेशीर आहे. तुमच्या आजूबाजूच्या जास्तीत जास्त लोकांना सांगा की प्रत्येक साप विषारी नसतो.

पुढच्या वेळी पावसाळ्यात तुम्हाला साप दिसल्यास, त्याला मारण्यापूर्वी विचार करा की, तो खरंच विषारी आहे का? कदाचित तो तुमच्या पिकांचा रक्षक असेल किंवा निसर्गाचा काहीतरी समतोल राखत असेल. केवळ भीती आणि गोंधळामुळे निष्पाप जीवाचा बळी घेऊ नका, यातच खरी समजूतदारपणा आहे.