मतपेटी सुरक्षित की ईव्हीएम?
ईव्हीएमपूर्वी आपल्या देशात निवडणुका मतपेटीतून घेतल्या जात होत्या. मतदार कागदावर शिक्का मारून त्या मतपेटीत टाकत. त्यानंतर सर्व मतपत्रिका एकाच ठिकाणी ठेवून मोजणी करण्यात येत होती. मतमोजणीनंतर निकाल जाहीर करण्यात येत होता. ही संपूर्ण प्रक्रिया मॅन्युअल होती. यासाठी बराच वेळ खर्ची होत होता. काही वेळा सर्व निकाल येण्यासाठी 2 ते 3 दिवस लागल होते. त्यानंतर ईव्हीएममध्ये सर्व कामे वेगाने होऊ लागली. ईव्हीएमच्या वापराचा इतिहास जुना आहे. 1974 मध्ये कॅलिफोर्निया, यूएसए येथे स्थानिक निवडणुकांमध्ये याचा प्रथम वापर करण्यात आला. यानंतर इलिनॉय, शिकागो येथे चांगल्या इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्रांचा वापर करण्यात आला. 1975 मध्ये या मशीन्सचा अहवाल तयार करण्यासाठी अमेरिकन सरकारने एका अधिकाऱ्याची नियुक्ती केली.
advertisement
भारतात पहिल्यांदा वापर कधी?
ईव्हीएमचा भारतात पहिल्यांदा वापर 1982 मध्ये केरळमधील पोटनिवडणुकीत करण्यात आला. परंतु, न्यायालयाने या मशीन्सचा वापर नाकारला होता. 1991 मध्ये, बेल्जियम हा पहिला देश होता, जिथे निवडणुकांमध्ये इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्रे वापरली गेली. पण खऱ्या अर्थाने तिथेही त्याचा पुरेपूर वापर 1999 पासून सुरू झाला. 1982 मध्ये भारतात पहिल्यांदा वापर झाल्यानंतर, 2003 च्या निवडणुकीत त्याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर करण्यात आला.
80 च्या दशकात, भारत सरकारच्या सूचनेनुसार, देशातील दोन सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्या भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड आणि इलेक्ट्रॉनिक्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड, ई-व्होटिंग मशीनवर काम करू लागले. हे यंत्र विकसित केल्यानंतर त्यांनी भारताच्या निवडणूक आयोगाकडे याबाबत मत मागवले. निवडणूक आयोगाच्या समितीने त्यास काही सुधारणांसह मान्यता दिली आणि रचनेत काही बदल सुचवले. भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड आणि इलेक्ट्रॉनिक्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया या दोन कंपनीद्वारे देशात अजूनही ईव्हीएमची निर्मिती केली जाते. काही देशांमध्ये याची निर्यातही केली जाते. या मशीनद्वारे होणारी निवडणूक मतपेटीपेक्षा स्वस्त आहे.
वाचा - 'EVM बाबात अफवा', एलॉन मस्क आणि राहुल गांधींच्या आरोपांना निवडणूक आयोगाचे उत्तर
ईव्हीएम विजेशिवाय काम करू शकतात का?
होय, त्यांना कोणत्याही प्रकारची वीज लागत नाही. हे त्यांना जोडलेल्या बॅटरीवर चालतात.
ईव्हीएममध्ये किती मते नोंदवता येतात?
भारतीय निवडणूक आयोग वापरत असलेली ईव्हीएम मशीन 2000 मते नोंदवू शकतात.
मेमरीमध्ये डेटा किती काळ राहतो?
मतांचा डेटा ईव्हीएमच्या कंट्रोल युनिटच्या मेमरीमध्ये दीर्घकाळ रेकॉर्ड केला जाऊ शकतो, त्याच्या मेमरी डेटावर परिणाम होत नाही.
EVM वर सुप्रीम कोर्टाचा निर्णय
ईव्हीएमचं आयुष्य किती असते?
सामान्यपणे 16 ते 17 वर्षे एका मशीनचे आयुष्य असते.
एका ईव्हीएममध्ये किती उमेदवारांची नावे नोंदविली जाऊ शकतात?
पूर्वी M2 EVM यायचे, प्रत्येक युनिटला 16 उमेदवार निवडण्यासाठी बटणे असायची, जर जास्त उमेदवार असतील तर वेगळे युनिट बसवावे लागे. आता वापरल्या जाणाऱ्या M3 मशीनमध्ये आणखी युनिट्स जोडता येतात.
या मशीनची किंमत किती आहे?
M2 EVM ची किंमत 8670 रुपये आहे तर M3 EVM ची किंमत 17000 रुपये आहे.
वाचा - EVM, मोबाईल अन् ओटीपी, वायकर प्रकरणात नेमकं काय झालं? निवडणूक आयोगाने सांगितलं
ईव्हीएममध्ये फेरफार होऊ शकतो का?
नाही, ते शक्य नाही. प्रत्येक मतानंतर कंट्रोल युनिटला पुढील मतदानासाठी तयार राहावे लागते. त्यामुळे त्यांना पटकन बटण दाबून मतदान करणे अवघड झाले आहे.
ही मशीन हॅक होऊ शकतात का?
ही यंत्रे कोणत्याही इंटरनेट नेटवर्कशी जोडलेली नसल्याने ती हॅक करणे शक्य नाही. या मशीन्सची स्वतःची फ्रिक्वेन्सी आहे, ज्याद्वारे ती हॅक केली जाऊ शकतात, असा दावाही करण्यात आला होता. परंतु, असे दावे खरे ठरले नाहीत. पण एक गोष्ट सांगितली जाते की मशीनमध्ये फिजिकली फेरफार केला जाऊ शकतो. याचा अर्थ असा की जर कोणाच्या हातात हे मशीन सापडले तर तो त्याचे परिणाम बदलू शकतो.
प्रतिकात्मक फोटो
ईव्हीएमबाबत आतापर्यंत किती खटले दाखल झाले?
आतापर्यंत अनेक राज्यांच्या उच्च न्यायालयात ईव्हीएममध्ये छेडछाड केल्याप्रकरणी अनेक खटले दाखल करण्यात आले आहेत. हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयापर्यंत पोहोचले पण सर्वोच्च न्यायालयाने ते फेटाळून लावले.
EVM निकाल सहसा किती काळ सुरक्षित ठेवतात?
मतमोजणीनंतर ईव्हीएम स्ट्राँग रूममध्ये बंद करून सुरक्षित ठेवले जातात. त्याचा डेटा निवडणूक याचिकेच्या वेळेपर्यंत हटवला जात नाही.