आतून उलटी फिरतेय पृथ्वी, वेगही घटला; याचा काय होणार परिणाम?

पृथ्वीचा आतील गाभा हे एक गूढच आहे. त्याचा फिरण्याचा वेग आणि दिशा अनेक दशकांपासून चर्चेचा विषय आहे. एखाद्या मोठ्या शीर्षाच्या आत एक मोठा शीर्ष फिरत आहे असं मानलं जाऊ शकतं. असं का होतं हे अद्याप रहस्य आहे. डॅनिश भूकंपशास्त्रज्ञ इंगे लेहमन यांनी 1936 मध्ये त्याचा शोध लावल्यापासून आतील गाभा संशोधकांना आकर्षित करत आहे. अलीकडील पुरावे असे सूचित करतात की मागील काही वर्षांमध्ये कोरच्या रोटेशनमध्ये लक्षणीय बदल झाला आहे.

advertisement

कशी मिळाली पृथ्वीच्या गाभ्याच्या आतील माहिती?

आतापर्यंत भूकंपशास्त्रज्ञांनी मोठ्या भूकंपांच्या लहरींच्या वर्तनाचे परीक्षण करून पृथ्वीच्या आतील गाभ्याच्या गतीविषयी माहिती गोळा केली आहे. वेगवेगळ्या वेळी कोरमधून जाणाऱ्या समान शक्तीच्या लहरींमधील फरकांमुळे शास्त्रज्ञांना आतील गाभ्याच्या स्थितीतील बदल मोजण्यात आणि त्याच्या रोटेशनची गणना करण्यात मदत झाली आहे, असं एका अहवालात म्हटलं आहे.

इतक्या वेगाने गरगर फिरते पृथ्वी! स्पीडचा आकडा वाचूनच चक्कर येईल

ऑस्ट्रेलियातील जेम्स कुक विद्यापीठातील भौतिकशास्त्राचे वरिष्ठ लेक्चरर डॉ. लॉरेन वास्झेक यांनी सांगितलं की

1970 आणि 80 च्या दशकात एक घटना म्हणून अंतर्भूत रोटेशन प्रस्तावित करण्यात आले होते. 90 च्या दशकापर्यंत भूकंपाचा पुरावा प्रकाशित झाला नव्हता. 2023 मध्ये प्रस्तावित केलेल्या मॉडेलमध्ये आतील गाभ्याचे वर्णन केलं आहे जे पृथ्वीपेक्षा वेगाने फिरत होतं परंतु आता हळू फिरत आहे. काही काळ आतील गाभ्याचे परिभ्रमण पृथ्वीच्या परिभ्रमणाशी जुळले. नंतर तो आणखी कमी झाला, अखेरीस त्याच्या सभोवतालच्या द्रवपदार्थाच्या थरांच्या अनुषंगाने मागे फिरत होता.

पृथ्वीवरून माणसं नष्ट होणार? जगावर मोठं संकट, शास्त्रज्ञांचा इशारा

तथापि, त्यावेळी काही तज्ज्ञांनी चेतावणी दिली की या संशोधनास समर्थन देण्यासाठी अधिक डेटा आवश्यक आहे. पण आता शास्त्रज्ञांच्या आणखी एका गटाने याबाबत नवीन पुरावे सादर केले आहेत. नेचर जर्नलमध्ये 12 जून रोजी प्रसिद्ध झालेले नवीन संशोधन केवळ कोर मंद झाल्याची पुष्टी करत नाही तर 2023 च्या प्रस्तावाला देखील समर्थन देते की कोरचा वेग कमी होणं हा दशकांपूर्वीच्या बदलांचा एक भाग आहे.

परिणाम काय?

संशोधकांचा असा विश्वास आहे की जेव्हा गाभा हळूहळू फिरतो तेव्हा आवरणाचा वेग वाढतो. या बदलामुळे पृथ्वी वेगाने फिरते आणि दिवसाची लांबी कमी होते. पृथ्वीच्या आतील गाभा कमी झाल्यामुळे दिवसाच्या लांबीमध्ये बदल होऊ शकतो. संशोधकांचा असा विश्वास आहे की यामुळे पृथ्वीवरील एका दिवसाच्या लांबीमध्ये एक सेकंदाचा बदल होऊ शकतो.