1,76,49,57,95,28,00,00,000 रुपयांचे सोनं सापडलं, पण हात लावणं अशक्य; वैज्ञानिकही चकित
- Published by:Jaykrishna Nair
Last Updated:
Gold In Oceans: जगाच्या महासागरांमध्ये तब्बल 2 कोटी टन सोनं दडलं असल्याचा वैज्ञानिकांचा दावा आहे. पण हे सोनं काढण्यासाठी लागणारा प्रचंड खर्च आणि तांत्रिक अडचणींमुळे हा खजिना सध्या मानवासाठी फक्त स्वप्न ठरत आहे.
तुम्ही सोने शोधताय? मग समुद्रही तुमच्यासाठी एक गुप्त ठिकाण असू शकतं. मात्र समुद्रातलं सोनं शोधणं इतकं सोपं नाही. वैज्ञानिकांच्या अंदाजानुसार पृथ्वीवरील समुद्री पाण्यात तब्बल 20 दशलक्ष टन (2 कोटी टन) सोने विरघळलेलं असू शकतं. कागदोपत्री या सोनेाची किंमत तब्बल 2,000 लाख कोटी डॉलर (सुमारे 2.13 क्वाड्रिलियन डॉलर) एवढी आहे. हे आकडे ऐकायला जरी अविश्वसनीय वाटले तरी संशोधन यातूनच हे धक्कादायक सत्य समोर आलं आहे.
advertisement
समुद्रातून सोनं काढण्याची अवघड प्रक्रिया
तुम्ही पटकन श्रीमंत होण्यासाठी समुद्रकिनारी जाऊन सोनं काढण्याचा विचार करत असाल, तर हे इतकं सोपं नाही. समुद्री पाण्यातून सोने वेगळं करणं अत्यंत कठीण आणि खर्चिक आहे. सध्या समुद्रातून सोनं काढून नफा मिळवण्याची कोणतीही फायदेशीर पद्धत उपलब्ध नाही. नेचर मासिकात छापलेल्या एका अभ्यासात समुद्री पाण्यातून सोनं वेगळं करण्यासाठी इलेक्ट्रोकेमिकल पद्धतीचं वर्णन करण्यात आलं होतं. मात्र या प्रक्रियेतून मिळणारं सोनं त्याच्या किमतीच्या पाचपट खर्चिक ठरतं.
advertisement
‘स्पंज’सारखी सामग्री
2018 मध्ये जर्नल ऑफ द अमेरिकन केमिकल सोसायटी मध्ये प्रकाशित एका संशोधनात अशा एका विशेष सामग्रीचा उल्लेख आहे जी समुद्री पाण्यातून, गोड्या पाण्यातून आणि अगदी सीवेज कीचडातूनही सोनं वेगाने शोषून घेते. या ‘स्पंज’सदृश पदार्थाने केवळ दोन मिनिटांत 934 मिलीग्राम उच्च दर्जाचं सोनं शोषून घेतल्याचं आढळलं. मात्र याला मोठ्या प्रमाणावर वापरण्यासाठी वाढवणं अजूनही अवघड आहे. सध्या ही पद्धत फक्त औद्योगिक उत्पादनादरम्यान हरवलेलं थोडं सोने परत मिळवण्यासाठी वापरली जाते.
advertisement
समुद्रात सोनं आलंच कसं?
जगभरातील समुद्र जादूने सोन्याने भरलेले नाहीत, तर हा लाखो वर्षांपासून सुरू असलेल्या नैसर्गिक प्रक्रियांचा परिणाम आहे. यातील प्रमुख कारण म्हणजे भूमीचा कटाव. पावसामुळे आणि नद्यांच्या प्रवाहामुळे खडक हळूहळू झिजतात आणि त्यातील सूक्ष्म सोनेकण वाहून शेवटी समुद्रात जातात.
तसेच समुद्रतळावर असणारे हायड्रोथर्मल वेंट्स देखील सोने सोडतात. टेक्टोनिक प्लेट्सच्या सीमेवर असलेले हे वेंट्स उष्ण, खनिजयुक्त द्रव बाहेर टाकतात, ज्यात विरघळलेलं सोनं असू शकतं. इतकंच नव्हे, तर वाऱ्यामुळेही सूक्ष्म सोन्याचे कण लांबवर जाऊन शेवटी समुद्रात पोहोचतात.
advertisement
किती पाण्यातून मिळेल एक ग्रॅम सोने?
समुद्री पाण्यात सोन्याची सांद्रता अत्यंत कमी आहे. वैज्ञानिकांना ते मोजण्यासाठी अति-संवेदनशील उपकरणांची गरज लागते. अर्थ अँड प्लॅनेटरी सायन्स लेटर्स मध्ये प्रकाशित आणि वैज्ञानिक केली फॉल्कनर यांनी समर्थित संशोधनानुसार समुद्री पाण्यात सोनं ‘फेमटोमोल्स प्रति लिटर’ या प्रमाणात आढळतं, जे एका ग्रॅमचं केवळ खरबव्या भागाएवढं आहे. अटलांटिक आणि ईशान्य प्रशांत महासागरात ही सांद्रता साधारण 50 ते 150 फेमटोमोल्स प्रति लिटर आहे.
advertisement
थोडक्यात सांगायचं तर एक ग्रॅम सोनं मिळवण्यासाठी तब्बल 10 कोटी मेट्रिक टन समुद्री पाण्याची गरज पडेल.
सोनं काढणं इतकं अवघड का?
सर्वात मोठं आव्हान म्हणजे त्याचं मोजमाप. इतक्या सूक्ष्म प्रमाणात सोनं शोधण्यासाठी वैज्ञानिकांना पूर्णतः फिल्टर्ड प्रयोगशाळेत, धातू-रहित विशेष बाटल्यांचा वापर करून काम करावं लागतं. अगदी भिंतीवरील धुळीचा कणही निकाल बिघडवू शकतो. मास स्पेक्ट्रोमीटरसारखी प्रगत साधनं उपलब्ध होण्यापूर्वी संशोधक नॅनोग्राम स्तरावर सोनं शोधण्यासाठी सॉल्व्हेंट एक्सट्रॅक्शन पद्धतीवर अवलंबून होते, पण त्या पद्धतीही पुरेशा नव्हत्या.
advertisement
सोन्याची अंदाजे किंमत
जुन्या अंदाजांनुसार पृथ्वीच्या समुद्री पाण्यात जवळपास 2 कोटी टन सोने असू शकतं. जर हा अंदाज बरोबर धरला. आणि सध्याच्या सप्टेंबर 2025 मधील दरानुसार 1 टन सोन्याची किंमत सुमारे १०६,३२२,७०८ डॉलर असेल तर संपूर्ण समुद्रातील सोन्याची किंमत तब्बल 2,126,454,160,000,000 डॉलर (2.13 क्वाड्रिलियन डॉलर) इतकी होईल.
पृथ्वीचे समुद्र हे एका विशाल सोन्याच्या पिगी बँकसारखे आहेत. मात्र ती पिगी बँक फोडण्यासाठी आजच्या घडीला कोणतीही परवडणारी तंत्रज्ञान उपलब्ध नाही. सध्या हे सोनं मानवी हाती न लागता समुद्राच्या अथांग पाण्यात दडलेलं आहे.
Location :
Mumbai,Maharashtra
First Published :
September 19, 2025 8:37 PM IST
मराठी बातम्या/Explainer/
1,76,49,57,95,28,00,00,000 रुपयांचे सोनं सापडलं, पण हात लावणं अशक्य; वैज्ञानिकही चकित
