सापांसाठी ही वस्तू ठरते विष, चुकूनही पाजू नका, अन्यथा त्यांचा गुदमरून होतो मृत्यू

पण, खरंच असे आहे का? तज्ज्ञांच्या मते, सापांना दूध पाजणे पूर्णपणे चुकीचे आहे. किंबहुना, दूध प्यायल्याने सापाचा मृत्यू होऊ शकतो. नागपंचमीपूर्वी गारुडी सापांचे दात तोडतात आणि त्यांच्या विषग्रंथीही काढतात. अशा स्थितीत, जरी ते आक्रमक झाले आणि कोणी हल्ला केला तरी धोका नसतो. पण, दात तोडल्याने सापाच्या तोंडात जखम होते. त्याच वेळी, गारुडी नागपंचमीपूर्वी सापांना अनेक दिवस उपाशी आणि तहानलेले ठेवतात. जेणेकरून ते भुकेमुळे काहीही पितात. अनेक दिवसांपासून भुकेलेले साप नागपंचमीला दिलेले दूध पाणी समजून पितात. अशा स्थितीत, दूध प्यायल्याने तोंडातील जखम अधिक गंभीर होते. त्याच वेळी, दूध प्यायल्याने सापाचे फुफ्फुस आणि आतडेही खराब होतात. त्यामुळे, काही दिवसांनी त्याचा मृत्यू होतो.

एका साप तज्ज्ञांच्या मते, दूध केवळ सापांसाठीच नव्हे तर कोणत्याही सरपटणाऱ्या प्राण्यासाठी हानिकारक आहे. ते म्हणतात की सरपटणारे प्राणी स्वतः दूध तयार करत नाहीत आणि दूध पचवण्यासाठी एन्झाईम (Enzyme) देखील तयार करत नाहीत. त्यामुळे, दूध सापांसाठी फायदेशीर नाही. अमेरिकेतील पेनसिल्व्हेनिया येथील लेहाई विद्यापीठाचे डेव्हिड कॅडेल यांनी 2012 मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका लेखात म्हटले आहे की, निसर्ग सजीवांमध्ये फक्त तेच अवयव आणि रसायने तयार करतो ज्यांची त्यांना गरज असते. सापाच्या पोटात किंवा आतड्यात दूध पचवणारी रसायने तयार होत नाहीत. म्हणूनच साप दूध पीत नाहीत.

डेव्हिड कडल यांच्या मते, लवचिक गाल नसल्यामुळे सापांना त्यांच्या तोंडात द्रव घेणे कठीण असते. तथापि, त्यांच्या खालच्या जबड्याला जोडलेली त्वचा स्पंजसारखी पाणी शोषून घेते आणि ते त्यांच्या तोंडात टाकते. दुसरीकडे, दूध एक कोलाइडल सोल्यूशन (Colloidal solution) आहे, जे पाण्यापेक्षा खूप जाड असते. पण, जेव्हा एक भुकेला आणि तहानलेला साप बऱ्याच दिवसांपासून डिहायड्रेशनने (Dehydration) त्रस्त असतो, तेव्हा तो दूध पाणी समजून पितो. सापाच्या तोंडाच्या क्यू-क्लिपमध्ये एका नळीचे उघडे टोक असते. याला ग्लोटिस (Glottis) म्हणतात. त्या नळीला श्वासनलिका किंवा विंड पाईप (Wind pipe) म्हणतात. ग्लोटिस खालच्या जबड्याच्या समोर उघडतो आणि जबडे बंद केल्यावर बाहेर काढला जातो.

सापाच्या हृदयापर्यंत पोहोचल्यानंतर श्वासनलिका दोन भागांमध्ये विभागली जाते. दोन्ही भाग फुफ्फुसांशी जोडलेले असतात. डावे फुफ्फुस लहान आणि अविकसित असते. तर, उजवे फुफ्फुस पूर्णपणे विकसित आणि लांब असते. हृदयाकडील त्याचा भाग श्वासोच्छ्वासामध्ये भाग घेतो, तर मागील भाग फुग्यासारखा असतो, जो हवेने भरलेला असतो, पण त्यात श्वसनक्रिया होत नाही. याच क्रमाने हवा फुफ्फुसात प्रवेश करते आणि विरुद्ध क्रमाने बाहेर जाते. जेव्हा गारुडी सापाचे तोंड दुधाच्या भांड्यात टाकतो, तेव्हा दूध श्वासासोबत फुफ्फुसात जाते आणि त्यामुळे साप गुदमरतो.