Health Tips : डाळ-भात प्रेशर कुकरमध्ये बनवल्याने खरंच त्यातील पोषक तत्त्व नाहीसे होतात का?

Published by:Pooja Jagtap

Last Updated:May 16, 2024 10:14 AM IST

हल्ली वेळ आणि गॅस वाचवण्यासाठी कुकरचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. पूर्वीच्या तुलनेत कुकरमध्ये शिजवलेले अन्न जास्त लवकर आणि चांगले शिजते. पण हे आपल्या आरोग्यासाठी चांगले असते का? चला जाणून घेऊया.

मुंबई : पूर्वी डाळ भात शिजवण्यासाठी पातेल्याचाच वापर केला जायचा. यावर वाफ कोंडून ठेवण्यासाठी एखादे ताट झाकण म्हणून ठेवले जायचे. त्यातून वाफ बाहेर येण्यासाठी थोडी जागा ठेवली जायची. मात्र हल्ली वेळ आणि गॅस वाचवण्यासाठी कुकरचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. पूर्वीच्या तुलनेत कुकरमध्ये शिजवलेले अन्न जास्त लवकर आणि चांगले शिजते. पण हे आपल्या आरोग्यासाठी चांगले असते का? चला जाणून घेऊया.

सोशल मीडियावर फिरत असलेल्या अनेक व्हिडिओंमध्ये लोक दावा करतात की स्वयंपाकघरात प्रेशर कुकरचा वापर केल्याने नुकसान होते. प्रेशर कुकरमध्ये तांदूळ आणि डाळी किंवा भाजीपाला शिजवल्याने त्यातील पोषक घटक नष्ट होतात. प्रेशर कुकरमध्ये अन्न पटकन शिजते पण डाळी आणि तांदूळ यामधील आवश्यक पोषक घटक जसे प्रथिने, जीवनसत्त्वे इ. तुटून नष्ट होतात, असे तर्क अनेक वेळा दिले जातात.

घरांमध्ये साधारणपणे डाळी, तांदूळ, दलिया इत्यादी दररोज कुकरमध्ये तयार केल्या जातात. यामध्ये वाफेमुळे अन्न लवकर शिजते. प्रथिने, जीवनसत्त्वे, हेम्युसेल्युलोज, स्टार्च, कार्बोहायड्रेट, रॉगेज, फॅट, मिनरल्स आणि पेंटोसॅन इत्यादी पोषक घटक विशेषतः डाळींमध्ये आढळतात. त्याच वेळी, तांदूळमध्ये स्टार्च मोठ्या प्रमाणात आढळतो. अशा परिस्थितीत ते खाण्यापूर्वी शिजवणे आवश्यक आहे.

शास्त्रोक्त पद्धतीने डाळी, तांदूळ, लापशी इत्यादी शिजवल्यावर त्यातील पोषक घटक बाहेर पडतात आणि मानवाला ते पचणे सोपे जाते. तसेच हे पौष्टिक घटक थेट शरीरात पोहोचतात आणि आवश्यक पोषणमूल्ये प्रदान करतात. मात्र ते प्रेशर कुकरमध्ये, पॅनमध्ये किंवा मातीच्या भांड्यात बनवायचे की नाही हे जाणून घेणे फार महत्वाचे आहे.

अशाप्रकारे साठवाल तर बटाट्यांना फुटणार नाही कोंब आणि महिनाभर राहतील फ्रेश..

प्रेशर कुकर फायदेशीर आहे की हानिकारक?

ICMR-National Institute of Nutrition द्वारे नुकत्याच जाहीर केलेल्या आहारविषयक मार्गदर्शक तत्त्वे 2024 नुसार, डाळी, तांदूळ आणि तृणधान्यांमध्ये काही पौष्टिक विरोधी घटकांसह एन्झाईम असतात, जे प्रेशर कुकरमध्ये शिजवल्यानंतर किंवा उकळल्यानंतर तुटतात. याशिवाय फायटिक ॲसिडसारखे घटकही कमी होतात, त्यामुळे अन्न पचवण्याची आणि झिंक, लोह, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम यांसारखी खनिजे शोषून घेण्याची क्षमता वाढते. त्यामुळे प्रेशर कुकिंग फायदेशीर आहे.

मात्र, डाळ, दलिया किंवा भात शिजवताना दोन गोष्टी लक्षात ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे. प्रथम, कुकरमध्ये मर्यादित प्रमाणात पाणी घाला आणि दुसरे म्हणजे, खूप वेळा शिट्टी वाजवून डाळी जास्त शिजू नका. असे केल्याने प्रथिनांची गुणवत्ता कमी होऊ शकते. लायसिन सारखे पोषक घटक कमी होऊ शकतात.

त्याचबरोबर प्रेशर कुकरमध्ये भात शिजवल्यानंतर बाहेर काढल्यास त्यातून बी कॉम्प्लेक्स जीवनसत्त्वे आणि व्हिटॅमिन सी इत्यादी देखील नष्ट होतात. खनिजे देखील नष्ट होऊ शकतात. अशा परिस्थितीत आधुनिक विज्ञानानुसार प्रेशर कुकरमध्ये अन्न शिजवणे फायदेशीर ठरते.

प्रेशर कुकिंगबद्दल निसर्गोपचार काय म्हणतात?

सेंट्रल काउन्सिल फॉर रिसर्च इन योग अँड नॅचरोपॅथी, नवी दिल्लीचे संचालक डॉ. राघवेंद्र राव एम म्हणतात की, प्रेशर कुकिंग हे वाईट आहे, असे निसर्गोपचार किंवा आयुर्वेदात कोणतेही संशोधन नाही. स्वत:ला कोणत्याही पॅथॉलॉजीचे तज्ञ म्हणवून कोणी असा दावा करत असेल तर ते चुकीचे आहे. प्रेशर कुकिंग ही एक प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये वाफेद्वारे अन्न शिजवले जाते. जर तुम्ही प्रेशर कुकरमध्ये डाळी, तांदूळ किंवा धान्य शिजवले तर त्यातील काही हार्ड एन्झाईम्स, स्टार्च इ. तुटून पडतात, ज्याचे तोडणे पचनासाठी आणि पोषक तत्वे बाहेर पडण्यासाठी आवश्यक असते.

जास्त प्रमाणात बटर खाणं वेळीच थांबवा, अन्यथा वजनासह वाढेल 'या' घटक आजाराचा धोका!

प्रेशर कुकिंगमुळे कडधान्ये किंवा धान्यांमधील प्रथिने, जीवनसत्त्वे इत्यादी पोषक घटक बाहेर येतात आणि असे अन्न खाल्ल्याने पूर्ण पोषण मिळते. त्यामुळे जिथे प्रेशर कुकरच्या वापराचा प्रश्न आहे, गोंधळून जाण्याची गरज नाही. त्यामध्ये डाळी, तांदूळ इत्यादी शिजवल्याने फायदा होतो आणि तुम्हाला संपूर्ण पौष्टिक मूल्य मिळते.

(इथं दिलेली माहिती तज्ज्ञांशी केलेल्या चर्चेवर आधारित आहे. ही एक सामान्य माहिती आहे. कोणताही व्यक्तीगत सल्ला नाही. आपण कोणत्याही पदार्थाचं सेवन करण्याआधी याबद्दल डॉक्टर किंवा तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा. संबंधित माहितीसाठी न्यूज18 मराठी जबाबदार नसेल.)

view comments