Krishna Janmashtami: महाराष्ट्रात उगम पावणाऱ्या कृष्णा नदीचा कृष्णाच्या जीवनाशी कसा आहे संबंध?

हिंदू पौराणिक कथांमध्ये कृष्णा नदीला भगवान विष्णूचा अवतार मानले जाते. सावत्रीने त्रिमूर्तीला दिलेल्या शापातून या नदीची निर्मिती  झाली असं मानलं जातं. महाराष्ट्रात सातारा जिल्ह्यात महाबळेश्वरला कृष्णेचे उगमस्थान आहे. ही गंगा आणि यमुना नद्यांप्रमाणे भारताच्या पवित्र नद्यांपैकी एक म्हणून पूजनीय आहे आणि भगवान कृष्णाचे नाव ही नदी धारण करते. पुराणिक ग्रंथ सुचवतात की कृष्णा नदीत स्नान करणे लोकांना त्यांच्या पूर्वजन्मच्या पापांपासून आणि अपवित्रतेपासून शुद्ध करू शकते, ज्यामुळे आध्यात्मिक शुद्धीकरणासाठी त्याचे महत्त्व अधोरेखित होते.

ऐतिहासिकदृष्ट्या, कृष्णा नदी खोरे भारतीय इतिहासात महत्त्वाचे ठरले आहे. वैदिक काळानंतर सातवाहन, विजयनगर आणि काकतीय साम्राज्ये यासह अनेक प्राचीन संस्कृती या नदीच्या खोऱ्यात बहरल्या. या संस्कृतींना नदीच्या पाण्याने समृद्ध केले. आजही धार्मिक विधींसाठी कृष्णेचे पाणी पवित्र मानले जाते. महाराष्ट्रात अनेक तीर्थस्थानं कृष्णेकाठी आहेत.

कृष्णा नदी उत्तरेस सह्याद्री, बालाघाट रांगा आणि पूर्वेस पूर्व घाटांनी वेढलेली आहे. बंगालच्या उपसागरात ही नदी समुद्राला मिळते. तिच्या मुखाचा प्रदेश अत्यंत सुपीक आहे. खोऱ्याचा 75.86 टक्के इतका भाग शेतीजमिनीने व्यापलेला आहे.