1 लीटर पेट्रोल-डिझेलवर सरकार किती कमवतं? यामागचं खरं गणित काय? आकाडा ऐकून उडेल झोप

सध्या आपल्या देशात पेट्रोल आणि डिझेलचे दर स्थिर असले तरी, इंधनाचा सरासरी भाव 100 रुपये प्रति लिटर च्या आसपास आहे. पण तुम्हाला माहीत आहे का, की 1 लिटर पेट्रोलवर सरकार किती पैसे कमावते? तुम्हाला प्रति लिटर पेट्रोलवर किती कर (टॅक्स) भरावा लागतो हे ठाऊक आहे का? चला, यामागचं खरं गणित काय आहे ते पाहूया...

आपण आपल्या गाड्यांमध्ये पेट्रोल भरतो, पण अनेकांना हे माहीत नसतं की केंद्र सरकार आणि राज्य सरकार पेट्रोल आणि डिझेलवर मोठा कर लावतात. या कर आणि इतर खर्चांची भर घालूनच हिंदुस्थान पेट्रोलियम (HP), इंडियन ऑइल (Indian Oil) आणि भारत पेट्रोलियम (Bharat Petroleum) या तेल कंपन्या दररोज पेट्रोल आणि डिझेलचे किरकोळ दर जाहीर करतात.

1 लिटर पेट्रोलवर किती टॅक्स लागतो? : दिल्लीतून मिळालेल्या माहितीनुसार, 1 लिटर पेट्रोलवर 15.40 रुपये व्हॅट (VAT) लागतो, जो राज्य सरकारच्या खात्यात जातो. त्याच वेळी, केंद्र सरकार उत्पादन शुल्काच्या (Excise Duty) नावाखाली 21.90 रुपये वसूल करते. याशिवाय, सरासरी 4.39 रुपये डीलर कमिशन म्हणून आकारले जातात.

पेट्रोलची सरासरी बेस प्राईस 52.84 रुपये प्रति लिटर असते. यात 0.26 रुपये आणि काही इतर किरकोळ सरासरी शुल्क जोडून 1 लिटर पेट्रोलची किंमत ठरते. या गणितानुसार, 1 जून रोजी दिल्लीत पेट्रोलची किंमत 94.77 रुपये प्रति लिटर होती. लक्षात घ्या की, कोलकातासह देशातील इतर शहरांमध्ये ही किंमत थोडी बदलू शकते.

डिझेलचं गणित कसं आहे? :  डिझेलच्या बाबतीत, डीलर्सचं सरासरी कमिशन 3.02 रुपये प्रति लिटर असतं. डिझेलची बेस प्राईस 53.76 रुपये असते. याशिवाय, 0.26 रुपये काही किरकोळ शुल्क देखील आकारले जातात. या सर्व गणितानंतर, 1 लिटर डिझेलची किंमत ठरते. या गणितानुसार, 1 जून 2025 रोजी दिल्लीत 1 लिटर डिझेलची किंमत 87.67 रुपये प्रति लिटर होती.

सरकारला किती कमाई होते? : कच्च्या तेलाच्या किमती घसरल्यामुळे केंद्र सरकारने अलीकडेच पेट्रोल आणि डिझेलवरील उत्पादन शुल्क वाढवले आहे. पेट्रोलच्या बाबतीत, उत्पादन शुल्क 2 रुपयांनी वाढवले आहे. दुसरीकडे, डिझेलवरील उत्पादन शुल्कही सरकारने 2 रुपयांनी वाढवले आहे. याचा सामान्य माणसावर कोणताही परिणाम होणार नाही. सरकारने आपला महसूल वाढवण्यासाठी उत्पादन शुल्क वाढवले आहे.

या हिशेबाने पाहिले तर, केंद्र सरकारला पेट्रोलवर सरासरी 21.90 रुपये प्रति लिटर कमाई होईल. तर डिझेलवर केंद्र सरकारला 17.80 रुपये प्रति लिटर कमाई होईल. मात्र, उत्पादन शुल्क वाढवण्यापूर्वी केंद्र सरकार पेट्रोलवर 19.90 रुपये प्रति लिटर आणि डिझेलवर 15.80 रुपये प्रति लिटर कमवत होते.

तुमच्या शहरातील पेट्रोल-डिझेलचे दर कसे तपासाल? : पेट्रोल आणि डिझेलचे दर दररोज सकाळी 6 वाजता बदलतात. तुमच्या शहरात/गावात पेट्रोल/डिझेलचे सध्याचे दर जाणून घेण्यासाठी, कृपया 92249 92249 या क्रमांकावर "RSP पेट्रोल पंप डीलर कोड" असा मेसेज पाठवा. उदाहरणार्थ, दिल्लीतील पेट्रोल आणि डिझेलची किंमत जाणून घेण्यासाठी, "RSP 102090" असे टाईप करून 92249 92249 या क्रमांकावर एसएमएस पाठवा.