एकमेव प्राणी, जो कधी म्हातारा होत नाही अन् मरतही नाही; यामागचं वैज्ञानिक रहस्य काय?

जन्म घेतला की मरणारच, हा निसर्गाचा नियम आहे. पण काय होईल, जर मरण आलंच नाही तर? हे शक्य आहे का? शास्त्रज्ञ म्हणतात की, एक लहानसा जीव, माणूस नसला तरी, त्याने जवळजवळ अमरत्व प्राप्त केलं आहे. याला 'रिव्हर्सिबल एजिंग जेलीफिश' म्हणतात. प्राणिशास्त्रज्ञ याला 'Turritopsis dohrnii' या नावाने ओळखतात. जेलीफिशची ही छोटी प्रजाती आपल्या एका खास वैशिष्ट्यामुळे 'अमर जेलीफिश' म्हणून ओळखली जाते.

जगात हा एकमेव असा प्राणी आहे जो कधीच मरत नाही. त्यामुळे त्याचे वय नक्की किती आहे हे सांगता येत नाही. या प्राण्याचे वैशिष्ट्य म्हणजे, प्रौढ झाल्यावर ते पुन्हा आपल्या मूळ अवस्थेत परत येतात. त्यानंतर ते पुन्हा विकसित होतात. हे चक्र अविरत सुरूच राहते. त्यामुळे जैविक दृष्ट्या हा जेलीफिश कधीच मरत नाही. याला अमर जेलीफिश असंही म्हणतात.

पण प्रत्यक्षात ते जवळजवळ 'अमर' आहेत. जर त्यांना मृत्यूचा धोका वाटला, तर ते म्हातारपणाची प्रक्रिया उलट करतात. नॅशनल जिओग्राफिकच्या संशोधकांनुसार, जर जेलीफिशच्या शरीराच्या कोणत्याही भागाला दुखापत झाली किंवा ते आजारी पडले, तर ते लगेच 'पॉलीप अवस्थे'त (polyp state) जातात.

त्यांच्याभोवती एक कोष तयार होतो आणि ते पॉलिपमध्ये बदलतात. ते या पॉलिप अवस्थेत तीन दिवस राहतात. आणि अशा प्रकारे त्यांचे वय कमी होते. यामध्ये, जेलीफिश त्यांच्या शरीरातील सर्व पेशींना (cells) नवीन पेशींमध्ये बदलतात आणि आपले वय पूर्णपणे कमी करतात. अशा प्रकारे, ते स्वतःला वारंवार बदलून म्हातारपण थांबवतात. मात्र, यावर वैज्ञानिकांमध्ये मतभेद आहेत.

जर दुसरा मोठा मासा त्यांना खात असेल किंवा त्यांना अचानक गंभीर आजार झाला, तरच ते मरतात. पण ते म्हातारपणामुळे मरत नाहीत. जगात हा एकमेव प्राणी आहे जो कधीच मरत नाही. म्हणूनच, त्याचे वय अचूकपणे मोजता येत नाही.