डाळ शिजवताना अशी चूक झाली तर तुम्ही दाखल होऊ शकता हॉस्पिटलमध्ये, कारण...

भारतीय आहारात डाळ हा खूप महत्त्वाचा घटक आहे. भारतीय अन्नपदार्थांमधला हा मध्यवर्ती घटक आहे. भारतातल्या जवळपास प्रत्येक घरात रोज वेगवेगळ्या पद्धतीनं डाळ शिजवली जाते. मग डाळीचं शिजलेलं वरण कोणाकडे आमटीच्या स्वरूपात चपातीबरोबर, तर कोणाकडे भाताबरोबर खाल्लं जातं. शरीराला आवश्यक असणारी प्रोटीन्स डाळीमध्ये मुबलक प्रमाणात असतात. त्यामुळे डाळीला जी उत्तम चव असते त्यापेक्षाही ती आरोग्यासाठी किती तरी फायदेशीर असते.

डाळ शिजवताना जेव्हा ती धुतली जाते, तेव्हा त्यावर फेस येतो, ते तुम्ही पाहिलं असेल. असा फेस आपल्या आरोग्यासाठी हानिकारक आहे. डाळ धुताना आपण ती पाण्यानं धुऊन टाकतो. आपण त्या फेसाकडे कधी गांभीर्यानं पाहत नाही.

जेव्हा कुकरऐवजी एखाद्या उघड्या पातेल्यात डाळ शिजवली जाते, तेव्हा लक्षात येईल की त्यावर येणारा फेस हा सॅपोनिन्सने बनलेला असतो. एका ऑनलाइन अहवालानुसार, डाळींमध्ये सॅपोनिन्स हे ग्लायकोसाइड्स असतात. पाण्याच्या संपर्कात आल्यानंतर ते पाण्यात मिसळू लागतात. या सॅपोनिन्समध्ये साबणासारखे गुण असतात. पाण्याला उकळी आल्यानंतर हवा त्यात शिरते आणि त्याचा फेस तयार होतो.

एका सिद्धान्तानुसार, डाळ उकळल्यानंतर त्यात असणारं प्रोटीन निघून जातं. वाफेद्वारे कण बाहेर पडतात आणि पृष्ठभागावर फेस तयार होतो. याला प्रोटीन डिनेच्युरेशन असं म्हटलं जातं.

डाळ धुताना पाण्यावर येणारा फेस हा शरीरासाठी धोकादायक असल्याचं तज्ज्ञ सांगतात. डाळ धुतल्यानंतर त्यातल्या ग्लाइकोसाइड्सची नैसर्गिक रचना नष्ट होत असते. नैसर्गिक रचना तुटल्यावर कोणताही पदार्थ हा सेवनासाठी हानिकारक होऊ असतो. त्यामुळं डाळीवरचा फेस आधी काढून मग तिचा खाण्यासाठी वापर केला पाहिजे.

आपण डाळ नेहमी कुकरमध्ये शिजवतो; पण तज्ज्ञ असं सांगतात की डाळ कुकरमध्ये न शिजवता उघड्या पातेल्यात शिजवली पाहिजे. म्हणजे डाळीला उकळी आल्यानंतर त्या उकळीवर असलेला फेस चमच्यानं जसाच्या तसा काढून घेता येईल.

चिकन उकळलं जात असताना त्यावर येणाऱ्या फेसाला स्कम असं म्हणतात. हे आपल्या आरोग्यासाठी अयोग्य असतं. मांसातून निघालेलं आणि हाडावर साचलेलं प्रोटीन यामध्ये असतं. हे एक प्रकारचं अन्नातलं प्रोटीनच असतं, असं तज्ज्ञ सांगतात. त्यामुळं ते हानिकारक नसल्याचं तज्ज्ञांचं म्हणणं आहे; पण तरीही यात काही प्रमाणात फॅट आणि हाडांचे बारीक कण असू शकतात. चिकनपासून तयार होणारा पदार्थ आणि त्याची चव याच्यावर त्याचा परिणाम होत असतो.