होमलोनमधील सीक्रेट नंबर, जो ठरवतो तुमचा EMI आणि बँकेचा नफा, प्रत्येकाला हा माहितीच हवा

होम लोन घेताना आपण सगळेच फक्त व्याजदरावर लक्ष देतो. पण, बँकेचा नफा आणि तुमचा EMI या दोन्हींचा थेट संबंध एका गुप्त नंबरशी असतो, ज्याला स्प्रेड म्हणतात. हा असा एक आकडा आहे, ज्याची माहिती नसल्याने लोक नकळत स्वतःचे लाखोंचे नुकसान करून घेतात. कर्जाच्या संपूर्ण कालावधीत हाच स्प्रेड तुमच्या ईएमआयचा संपूर्ण खेळ बदलू शकतो. त्यामुळे, कर्ज घेण्यापूर्वी हा स्प्रेड नेमका काय आहे, हे समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.

खरं तर, तुमचा शेवटचं व्याजदर दोन गोष्टींनी मिळून तयार होतो. त्याचं सोपं सूत्र असं आहे. अंतिम व्याजदर = आरबीआयचा रेपो रेट + बँकेचा स्प्रेड. रेपो रेट भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ठरवते, पण स्प्रेड हा प्रत्येक बँकेचा स्वतःचा नफा किंवा जोखीम प्रीमियम असतो. म्हणजे हा तो अतिरिक्त व्याजदर आहे, जो बँक रेपो रेटवर लावून तुमच्याकडून कमावते. हाच तो महत्त्वाचा आकडा आहे, जो प्रत्येक बँकेसाठी वेगळा असतो आणि ज्यावर तुम्ही सर्वात जास्त लक्ष देणे आवश्यक आहे.

याचा मोठा परिणाम कसा होतो, ते एका उदाहरणावरून समजू शकते. समजा, आरबीआयचा रेपो रेट ५.५% आहे. बँक 'अ' चा स्प्रेड २.१% असल्यास, तुमचा अंतिम व्याजदर ७.६% होईल. तर, बँक 'ब' चा स्प्रेड २.३% असल्यास, अंतिम दर ७.८% होईल. हा फक्त ०.२% चा छोटासा फरक वाटू शकतो, पण कर्जाच्या संपूर्ण कालावधीत हाच फरक तुमच्या लाखो रुपयांच्या नुकसानीला कारणीभूत ठरू शकतो.

रेपो रेट वेळोवेळी बदलतो, पण एकदा निश्चित झालेला हा स्प्रेड सहसा बदलत नाही, त्यामुळे या छोट्या फरकाकडे दुर्लक्ष करणे महागात पडते. प्रत्येक ग्राहकासाठी बँक वेगवेगळा स्प्रेड ठरवते. हा दर तुमच्या काही खास गोष्टींवर अवलंबून असतो. तुमचा क्रेडिट स्कोअर जितका चांगला असेल, तितका स्प्रेड कमी असतो. तुमची नोकरी स्थिर असल्यास बँक कमी जोखीम मानते, त्यामुळे स्प्रेड कमी होतो.

कर्जाची रक्कम आणि LTV गुणोत्तर (लोन टू व्हॅल्यू रेश्यो) यावरही स्प्रेड अवलंबून असतो. म्हणूनच, कर्ज घेताना बँकेला तीन महत्त्वाचे प्रश्न विचारा: १) तुमचा बाह्य बेंचमार्क (रेपो रेट) काय आहे? २) तुमचा 'स्प्रेड' किती आहे? आणि ३) चांगल्या क्रेडिट स्कोअरवर स्प्रेड कमी होऊ शकतो का? या प्रश्नांनी तुम्ही अनावश्यक व्याज वाचवू शकता.

'स्प्रेड' ची ही संकल्पना केवळ गृहकर्जापुरती मर्यादित नाही. हा नियम फ्लोटिंग रेटवर आणि बाह्य बेंचमार्कशी जोडलेल्या प्रत्येक कर्जावर लागू होतो. यात कार कर्ज, शिक्षण कर्ज किंवा प्रॉपर्टीवर घेतलेले कर्ज यांचाही समावेश आहे.

जेव्हा रेपो रेट कमी होतो, तेव्हा तुमची अंतिम व्याजदरही कमी होते. अशावेळी अनेक बँका तुमचा मासिक हप्ता (EMI) कमी करण्याऐवजी कर्जाची मुदत कमी करतात, जेणेकरून कर्ज लवकर फेडले जावे. मात्र, तुम्ही स्वतः EMI कमी करण्याचा पर्याय निवडू शकता, हे कर्जदारांनी नेहमी लक्षात ठेवावे.