Gold : सोन्याची शुद्धता घरच्या घरी कशी तपासावी? 'या' 5 पद्धतीने मशीनशिवाय ओळखा सोनं खरं की खोटं

भारतात सोनं हे केवळ एक मौल्यवान धातू नाही, तर ते आपल्या समृद्धीचं आणि परंपरेचं प्रतीक आहे. लग्नसमारंभ असो, दिवाळीची पाडवा असो किंवा अक्षय्य तृतीया, सोन्याची खरेदी हा आपल्या जीवनशैलीचा एक अविभाज्य भाग आहे. अनेकजण आपल्या कष्टाची कमाई सोन्यात गुंतवतात जेणेकरून भविष्यात ती कामाला येईल. मात्र, इतकी मोठी गुंतवणूक करताना अनेकदा लोकांच्या मनात नेहमी एक शंका असते "हे सोनं खरंच शुद्ध आहे का?"

सोन्याची शुद्धता मोजण्यासाठी 'कॅरेटोमीटर' मशिन सर्वात उत्तम असते, पण प्रत्येक वेळी सोनाराकडे जाणं शक्य नसतं. अशा वेळी तुम्ही घरीच काही साध्या आणि पारंपरिक पद्धतींनी सोन्याची प्राथमिक चाचणी करू शकता.

1. हॉलमार्क चिन्हाची तपासणीसर्वात आधी भिंगाच्या (Magnifying Glass) साहाय्याने दागिन्यांवर बारकाईने नजर टाका. भारतीय मानकांनुसार (BIS), खऱ्या सोन्यावर 'BIS Hallmark' चा त्रिकोणी शिक्का, सोन्याची शुद्धता (उदा. 22K916) आणि ज्वेलर्सचा कोड असतो. जर दागिन्यावर असं कोणतंही चिन्ह नसेल, तर त्याच्या शुद्धतेवर शंका घेण्यास वाव आहे.

2. पाण्याचे वजन तपासा (Float Test)सोनं हा एक अत्यंत जड आणि घन (Dense) धातू आहे. एका काचेच्या पेल्यात पाणी भरा आणि त्यात तुमचं सोन्याचं नाणं किंवा दागिना टाका. जर सोनं अस्सल असेल, तर ते थेट तळाला जाऊन बसेल. मात्र, जर ते पाण्यावर तरंगत असेल किंवा तळाला न जाता मध्येच राहत असेल, तर समजून जा की ते बनावट आहे किंवा त्यात हलक्या धातूंची भेसळ आहे.

3. चुंबक चाचणी (Magnet Test)सोनं हा चुंबकीय धातू नाही, म्हणजेच ते चुंबकाकडे आकर्षित होत नाही. घरामध्ये असलेल्या एखाद्या शक्तिशाली चुंबकाजवळ तुमचा दागिना न्या. जर तो दागिना चुंबकाला चिकटला, तर याचा अर्थ त्यात लोखंड, निकेल किंवा इतर चुंबकीय धातू मिसळले आहेत. लक्षात ठेवा, 10/20 रुपयांच्या साध्या चुंबकाने ही चाचणी अचूक होणार नाही.

4. व्हिनेगर चाचणी (Vinegar Test)स्वयंपाकघरात सहज उपलब्ध असणाऱ्या व्हिनेगरच्या साहाय्यानेही तुम्ही सोनं तपासू शकता. सोन्याच्या दागिन्यावर व्हिनेगरचे काही थेंब टाका. जर सोन्याचा रंग बदलला किंवा त्यावर डाग पडले, तर ते सोनं भेसळयुक्त आहे. शुद्ध सोन्यावर व्हिनेगरची कोणतीही प्रक्रिया होत नाही.

5. सिरॅमिक प्लेट चाचणीएक साधी अनग्लॅझ्ड (Unpolished) सिरॅमिक प्लेट घ्या. त्यावर सोन्याचा दागिना हलक्या हाताने घासा. जर प्लेटवर सोनेरी रंगाची रेघ उमटली, तर सोनं शुद्ध आहे. मात्र, जर काळी किंवा गडद रंगाची रेघ उमटली, तर ते सोनं बनावट असण्याची शक्यता जास्त असते.

या घरगुती पद्धती तुम्हाला प्राथमिक अंदाज देऊ शकतात, मात्र 100% खात्री करण्यासाठी अधिकृत हॉलमार्क केंद्रावर किंवा सोनाराकडे मशीनने तपासणी करणं कधीही सुरक्षित ठरतं. सोन्यात गुंतवणूक करताना नेहमी 'हॉलमार्क' बघूनच खरेदी करा, जेणेकरून तुमच्या कष्टाचा पैसा सुरक्षित राहील.