मुंबई: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर ५०% कर लादण्यामागे अनेक कारणे दिली आहेत. त्यांच्या वाणिज्य मंत्र्यांनी अलिकडेच म्हटले आहे की भारताची लोकसंख्या १४० कोटी आहे, पण तो आपल्याकडून एकही पोतं मका खरेदी करत नाही. असे का? जर भारत आपल्याकडून मका खरेदी करत नसेल तर त्याला जकात भोगावी लागेल. अमेरिकन मंत्र्यांच्या या दाव्यानंतर, प्रत्येकाच्या मनात हा प्रश्न निर्माण होऊ लागला आहे की भारताने अमेरिकेकडून मका खरेदी करण्यास नकार देण्याचे कारण काय आहे? हेच आपण जाणून घेणार आहोत..
advertisement
तसे, भारत नेहमीच मका निर्यातदार राहिला आहे. याचा अर्थ असा की भारताकडे स्वतःच्या वापरासाठी पुरेसा मका आहे, परंतु इथेनॉल धोरण आल्यापासून त्याचा वापर वाढला आहे. इंधनात इथेनॉल जोडण्यासाठी सरकारने मका आयात करण्यास सुरुवात केली आणि आता भारत अनेक देशांकडून मका आयात करत आहे. असे असूनही, आजही अमेरिकेतून मका आयात केला जात नाही आणि ट्रम्प यावर संतापले आहेत. ते म्हणतात की जेव्हा भारत इतर देशांकडून मका खरेदी करू शकतो, तर आपल्याकडून का नाही?
भारतात मक्याचे उत्पादन किती आहे?
उत्पादनाच्या बाबतीत, भारत हा जगातील सहावा सर्वात मोठा उत्पादक देश आहे. खाण्याव्यतिरिक्त, मक्याचा वापर पशुखाद्य, इथेनॉल उत्पादन आणि कुक्कुटपालनासाठी केला जातो. उत्तर प्रदेश, आंध्र प्रदेश, महाराष्ट्र, तेलंगणा, तामिळनाडू, बिहार, मध्य प्रदेश आणि कर्नाटक यासारख्या राज्यांमध्ये त्याचे उत्पादन सर्वाधिक आहे. सध्या देशात सुमारे ४ कोटी टन मक्याचे उत्पादन होते, जे २०४७ पर्यंत ८.६ कोटी टनांपर्यंत वाढवण्याचे लक्ष्य आहे. वापराबद्दल बोलायचे झाले तर, एकूण उत्पादनापैकी ५० ते ६० टक्के पशुखाद्य म्हणून जाते, तर १५ ते २० टक्के इथेनॉल म्हणून आणि १० ते १५ टक्के अन्न म्हणून वापरले जाते. काही भाग उद्योगांमध्ये देखील वापरला जातो.
वापर वाढल्याने आयात सुरू झाली
इथेनॉल बनवण्यापूर्वी मक्याचा वापर आणि उत्पादन यांच्यात संतुलन होते, परंतु आता जास्त गरज असताना आयात देखील केली जात आहे. २०२२-२३ आर्थिक वर्षापासून इथेनॉल उत्पादनात मक्याचा वापर वाढल्याने, पोल्ट्री उद्योगाची वाढ आणि साखर उत्पादनात घट झाल्यामुळे भारतात त्याची मागणी वाढू लागली. २०२३ मध्ये भारताने सुमारे ५ हजार टन मक्याची आयात केली होती, जी २०२४ मध्ये सुमारे १० लाख टनांपर्यंत वाढली.
भारत कोणत्या देशांकडून मक्याची खरेदी करतो?
वापर वाढल्याने आयातीची मागणीही वाढली आणि भारताने इतर देशांकडून मक्याची खरेदी सुरू केली. वाणिज्य मंत्रालयाच्या मते, २०२४ मध्ये त्यांनी म्यानमारमधून १ ते २ लाख टन मका खरेदी केला, तर ऑगस्ट २०२५ पर्यंत तो १.३ लाख टन झाला आहे. म्यानमारसोबत भारताची आयात करमुक्त आहे. याशिवाय, जानेवारी-ऑगस्ट २०२५ मध्ये भारताने युक्रेनमधून सुमारे ४ लाख टन मका खरेदी केला. हा मका आयात शुल्क मुक्त होता. एकूण १० लाख टन आयातीमध्ये थायलंड, अर्जेंटिना सारख्या देशांकडूनही मका खरेदी करण्यात आला. भारताला सध्या ६० ते ७० लाख टन मक्याची गरज आहे.
अमेरिकेकडून मका न खरेदी करण्याचे कारणे?
१) जनुकीयदृष्ट्या सुधारित: अमेरिकेतून मका न खरेदी करण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे तेथील मका अनुवांशिकदृष्ट्या सुधारित आहे. अमेरिकेतील 90 टक्के मका जनुकीयदृष्ट्या सुधारित आहे आहे. हा मका भारतात वापरण्यास बंदी आहे.
२) कर आणि किंमत: अमेरिकेतून मका खरेदी न करण्याचे दुसरे प्रमुख कारण म्हणजे त्यावर लादलेला ५० टक्के कर. त्याऐवजी, भारत युक्रेन आणि म्यानमारमधून करमुक्त मका खरेदी करतो. अमेरिकेतून मका आयात करण्याचा लॉजिस्टिक खर्च देखील खूप जास्त आहे, ज्यामुळे तो देशांतर्गत बाजारात महाग होतो.
३) मागणी आणि पुरवठ्यातील कमी तफावत: भारताला आवश्यक असलेला सर्व मका देशातच उत्पादित केला जातो. जे काही थोडे शिल्लक आहे ते देखील करमुक्त देशांमधून आयात केले जाते, ते देखील अनुवांशिकदृष्ट्या सुधारित न करता.
४) धोरणात्मक समस्या: भारत आपल्या देशांतर्गत शेतकऱ्यांचे प्राधान्य आणि संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी आयातीवरील अवलंबित्व कमी करू इच्छितो. शेतकऱ्यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी, तो अमेरिकन मका खरेदी करण्यास परवानगी देत नाही.