पण हा सर्वव्यापी आणि आवडता पदार्थ नेमका कुठून आला आणि अनेक घटक एकत्र मिसळलेल्या या मिश्रणाला 'चिवडा' हे साधे आणि वेगळे नाव कसे पडले? चिवड्याचा इतिहास खूप प्राचीन नसला तरी त्याचा प्रवास खूप मनोरंजक आहे. विशेषतः तो भारतीय रेल्वे प्रवासाचा एक महत्त्वाचा भाग कसा बनला, हे जाणून घेणे रंजक आहे.
advertisement
चिवड्याचे मूळ आणि इतिहास
चिवड्याचे मूळ पश्चिम आणि मध्य भारतात आहे, जिथे 'पोहे' (चपटे तांदूळ) मुख्य अन्न म्हणून वापरले जातात. पोहे हा धान्याचा (तांदूळ) एक प्रकार आहे, जो तयार करायला सोपा आणि पचायला हलका असतो.
भारतीय रेल्वेमुळे मिळाली प्रसिद्धी
चिवड्याचा इतिहास फार जुना नसला तरी तो भारतीय रेल्वेमुळे जास्त प्रसिद्ध झाला, असे मानले जाते. रेल्वेच्या प्रवासात दीर्घकाळ टिकणारा, चटकदार आणि प्रवासात खाण्यासाठी सोपा असा हा सुका नाश्ता म्हणून अत्यंत लोकप्रिय झाला. त्यामुळे लांब पल्ल्याच्या प्रवासात तो एक आवश्यक खाद्यपदार्थ बनला.
दिवाळीतील महत्त्व
दिवाळीत गोड पदार्थांचा अतिरेक झाल्यावर चिवडा तिखट-खारट पदार्थ म्हणून जिभेला आराम देतो. म्हणून फराळात त्याला महत्त्वाचे स्थान मिळाले.
चिवड्याचे प्रमुख प्रकार
चिवडा हा एका मूलभूत कल्पनेवर आधारित आहे. म्हणजे मुख्य घटक (पोहे) तळून किंवा भाजून, त्यावर तेल आणि मसाल्यांचा तडका देणे.
पातळ पोह्यांचा चिवडा : हा चिवड्याचा सर्वात पारंपरिक आणि लोकप्रिय प्रकार आहे. यात पातळ पोहे वापरले जातात, ज्यामुळे तो अतिशय हलका आणि कुरकुरीत बनतो.
जाड पोहे चिवडा : काही ठिकाणी जाड पोहे वापरले जातात, ज्यामुळे तो थोडा जास्त कुरकुरीत आणि पोट भरणारा वाटतो.
'चिवडा' हे नाव कसं पडलं?
'चिवडा' या शब्दाचे मूळ त्याच्या बनवण्याच्या आणि खाण्याच्या पद्धतीशी जोडलेले आहे:
1. मिश्रण किंवा एकत्र करणे : 'चिवडा' म्हणजे अनेक घटक एकत्र मिसळून तयार केलेला पदार्थ. या पदार्थात मुख्य पोहे, शेंगदाणे, डाळं, कढीपत्ता, मसाले आणि साखर/मीठ हे सर्व घटक एकत्र मिसळले जातात, म्हणून त्याला चिवडा असे नाव पडले असावे.
2. चावणे (चघळणे) : काही भाषांमध्ये 'चिव' (Chew) किंवा 'चबाना' (चघळणे) या शब्दाशी याचा संबंध जोडला जातो, कारण हा पदार्थ कुरकुरीत सहजपणे असल्याने चावता येतो.
अस्वीकरण : या बातमीत दिलेली माहिती आणि आरोग्याशी संबंधित सल्ला तज्ञांशी झालेल्या संभाषणांवर आधारित आहे. ही सामान्य माहिती आहे, वैयक्तिक सल्ला नाही. म्हणून, डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच काहीही वापरा. त्याच्या वापरामुळे होणाऱ्या कोणत्याही नुकसानासाठी लोकल-18 जबाबदार राहणार नाही.