'तेजस' हे केवळ एक विमान नाही, तर ते भारतीय अभियांत्रिकी, संशोधन आणि विकास क्षमतेचे एक ज्वलंत उदाहरण आहे. याचे डिझाइन आणि विकास एरोनॉटिकल डेव्हलपमेंट एजन्सी (ADA) आणि हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) यांनी एकत्र मिळून केले आहे.
'तेजस' विमानाची प्रमुख वैशिष्ट्ये आणि कार्यप्रणाली (Specifications & Working)
'तेजस' हे एक अत्यंत चपळ, सिंगल-इंजिन असलेले, मल्टी-रोल म्हणजेच अनेक भूमिका बजावणारे लढाऊ विमान आहे.
advertisement
डिझाइन
हे विमान 'डेल्टा विंग' (Delta Wing) डिझाइनचे आहे आणि यात स्टेबिलायझर्स (Stabilizers) नाहीत. यामुळे ते अत्यंत चपळ आहे आणि कमी जागेतही वेगाने maneuvers (हवाई कसरती) करू शकते.
वजन
'तेजस' हे एक 'लाइट कॉम्बॅट एअरक्राफ्ट' असल्याने त्याचे वजन तुलनेने कमी आहे, ज्यामुळे त्याची गती आणि इंधनाची कार्यक्षमता वाढते.
इंजिन
इंजिनबद्दल बोलायचं झालं तर यात जनरल इलेक्ट्रिक F404 (General Electric F404) हे अत्याधुनिक टर्बोफॅन इंजिन वापरले आहे. भविष्यात अधिक शक्तिशाली इंजिन वापरण्याची योजना आहे.
रडार प्रणाली
यात 'उत्तम' (Uttam) नावाचे स्वदेशी AESA (Active Electronically Scanned Array) रडार बसवले आहे, जे शत्रूच्या विमानांचा आणि टार्गेटचा अचूक शोध घेते.
शस्त्रास्त्रे (Weaponry):
या विमानात असलेल्या शस्त्रांबद्दल बोलायचं झालं तर 'तेजस' विविध प्रकारची शस्त्रास्त्रे वाहून नेऊ शकते, ज्यात एअर-टू-एअर मिसाईल (हवेतून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे), एअर-टू-सरफेस मिसाईल (हवेतून जमिनीवर मारा करणारी क्षेपणास्त्रे), लेझर-गाईडेड बॉम्ब आणि रॉकेट्स यांचा समावेश आहे. यात २३ मिमीची गन देखील आहे.
एव्हियोनिक्स (Avionics)
अत्याधुनिक डिजिटल फ्लाईट कंट्रोल सिस्टिम (Digital Fly-by-Wire system) आणि इंटिग्रेटेड डिजिटल एव्हियोनिक्स सिस्टिममुळे पायलटना विमान नियंत्रित करणे सोपे जाते आणि त्यांची कार्यक्षमता वाढते.
गती (Speed):
हे विमान मॅच 1.6 (Mach 1.6) पेक्षा अधिक वेगाने उड्डाण करू शकते, म्हणजेच आवाजाच्या वेगाच्या 1.6 पट अधिक गतीने.उंची (Altitude): 'तेजस' सुमारे $50,000$ फूट उंचीपर्यंत उड्डाण करण्यास सक्षम आहे.
संरक्षण क्षमता (Defence Capability)
हे विमान भारतीय हवाई दलाच्या आधुनिकीकरणासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे आणि देशाच्या हवाई संरक्षण क्षमतेला बळकटी देते. 'तेजस'च्या विकासामुळे देशात एरोस्पेस तंत्रज्ञान आणि संबंधित उद्योगांना चालना मिळाली आहे. भविष्यात 'तेजस'ची निर्यात करण्याची क्षमता भारताकडे आहे, ज्यामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताची ओळख निर्माण होईल.
'तेजस'ची किंमत (Price)
'तेजस'च्या एका युनिटची किंमत सुमारे ₹300-350 कोटी (अंदाजे $40-45 मिलियन) आहे. हे परदेशी बनावटीच्या समतुल्य विमानांच्या तुलनेत अधिक किफायतशीर मानले जाते.
'तेजस'ची काही अद्वितीय वैशिष्ट्ये (Unique Features
विमानाच्या बांधणीत मोठ्या प्रमाणात हलक्या वजनाच्या कंपोझिट मटेरियलचा (Composite Material) वापर केला आहे, ज्यामुळे विमानाच्या वजनात घट होऊन त्याची कार्यक्षमता वाढली आहे. 'तेजस'मध्ये ओपन आर्किटेक्चर डिझाइन वापरले आहे, ज्यामुळे भविष्यात त्यात नवीन तंत्रज्ञान आणि प्रणाली सहजपणे समाविष्ट करता येतात. हे '4.5th जनरेशन' (4.5th Generation) चे लढाऊ विमान मानले जाते, जे आधुनिक युद्धासाठी आवश्यक असलेल्या सर्व क्षमतांनी सुसज्ज आहे. यात इलेक्ट्रॉनिक वॉरफेअर (Electronic Warfare) क्षमता आणि स्व-संरक्षण प्रणाली आहे, जी शत्रूच्या रडार आणि मिसाईल हल्ल्यांपासून विमानाचे रक्षण करते 'तेजस'मध्ये हवेत असताना इंधन भरण्याची (Air-to-Air Refueling) क्षमता आहे, ज्यामुळे त्याची कार्यक्षेत्र (Range) वाढते.
'तेजस' हे भारतीय हवाई दलाचे भविष्य आहे. येत्या काळात, या विमानाची 'मार्क-१ए' (Mark-1A) आणि 'तेजस मार्क-२' (Tejas Mark-2) सारख्या अधिक प्रगत आवृत्त्या येतील, ज्यामुळे भारताचे हवाई सामर्थ्य आणखी मजबूत होईल आणि भारताची 'आत्मनिर्भर भारत' बनण्याची संकल्पना सत्यात उतरेल. हे केवळ एक लढाऊ विमान नसून, भारतीय बुद्धिमत्तेचा आणि पराक्रमाचा एक तेजस्वी आविष्कार आहे.