त्रूटीच त्रूटी! 6000 अपघात, 9000 जणांचा मृत्यू; 'या' कंपनीची विमानं शापित आहेत काय?

एअर इंडियाचे बोइंग AI-171 विमान अहमदाबादच्या सरदार वल्लभभाई पटेल विमानतळावरून उड्डाण घेतल्यानंतर अवघ्या 5 मिनिटांत कोसळले आणि आगीच्या भक्ष्यस्थानी पडले. या अपघातानंतर बोइंग विमानांच्या सुरक्षेचा मुद्दा पुन्हा एकदा ऐरणीवर आला आहे. अहमदाबाद दुर्घटनेनंतर अनेक धक्कादायक अहवाल समोर आले आहेत. कधी विमानाला आपत्कालीन लँडिंग करावे लागले, तर कधी तांत्रिक बिघाडामुळे उड्डाण रद्द करावे लागले.

जगभरात अनेक विमान अपघात झाले आहेत, परंतु आश्चर्यकारक बाब म्हणजे गेल्या दशकात झालेल्या एकूण विमान अपघातांपैकी जवळपास निम्मे अपघात बोइंग विमानांचे झाले आहेत. एकट्या भारतात गेल्या दहा वर्षांत दोन मोठे अपघात झाले आणि दोन्ही अपघात बोइंग विमानांचेच होते.

त्यामुळे प्रश्न असा आहे की, एकेकाळी सर्वात विश्वासार्ह आणि सुरक्षित विमान म्हणून ओळखले जाणारे बोइंग आज संशयाच्या आणि प्रश्नांच्या केंद्रस्थानी का आहे? बोइंग विमानांच्या सुरक्षेबाबत इतके प्रश्न का उपस्थित केले जात आहेत? हे उत्पादनातील दोष (manufacturing defect), रचनेतील त्रुटी (design flaw) की कंपनीचा निष्काळजीपणा आहे?

$161.36 अब्ज डॉलर्सची एकूण संपत्ती असलेली बोइंग कंपनी आज अपघातांमुळे कुप्रसिद्ध झाली आहे. अमेरिकन वृत्तपत्र 'द न्यूयॉर्क टाइम्स'च्या अहवालानुसार, बोइंगच्या 108 वर्षांच्या इतिहासात 6000 हून अधिक विमान अपघात झाले आहेत. या अपघातांमध्ये 9000 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला आहे. बोइंगच्या 450 हून अधिक मोठ्या अपघातांमध्ये मृतांचा आकडा 2 पासून 583 पर्यंत आहे.

बोइंगची सुरक्षा आणि तांत्रिक त्रुटी बऱ्याच काळापासून चर्चेचा विषय ठरल्या आहेत. बॅटरीच्या समस्यांपासून ते हवेत उडताना दरवाजा उघडण्यासारख्या भयंकर घटना घडल्या आहेत.

2013 मध्ये, बोइंग ड्रिमलायनरमध्ये बॅटरीची समस्या निर्माण झाली होती. बोइंगच्या लिथियम-आयन बॅटरी जास्त गरम झाल्यामुळे दोन जपानी विमानांनी पेट घेतला होता. या घटनेनंतर बोइंग ड्रिमलायनरच्या उड्डाणांवर तीन महिन्यांसाठी बंदी घालण्यात आली होती. 2013 मध्येच लंडनच्या धावपट्टीवर एका बोइंग विमानाला आग लागली, ज्यासाठी शॉर्ट सर्किटला जबाबदार धरण्यात आले.

2021 मध्ये, एका तपासात 100 हून अधिक बोइंग ड्रिमलायनर विमानांमध्ये इलेक्ट्रिकल सिस्टीममध्ये दोष असल्याचे आढळून आले. या दोषांमुळे त्या विमानांच्या उड्डाणांवर बंदी घालण्यात आली.

2024 मध्ये, सिडनीहून ऑकलंडला जाणारे बोइंग विमान हवेत असताना तांत्रिक बिघाडामुळे कोसळले. त्याच वर्षी, सॅन फ्रान्सिस्कोला जाणाऱ्या बोइंग विमानाच्या कॉकपिटची काच हवेत फुटली. 2024 मध्येच अलास्का एअरलाइन्सच्या विमानातून उड्डाण घेत असताना एक दरवाजा तुटून वेगळा झाला. या घटनेसाठी बोइंगला $160 दशलक्ष डॉलर्सची नुकसान भरपाई द्यावी लागली होती. इतकेच नाही, तर आगीचा इशारा, विंडस्क्रीनला तडे जाणे आणि लँडिंग गिअर अडकणे अशा अनेक तक्रारी बोइंगविरोधात आल्या आहेत.

बोइंगचे अभियंता जोशुआ डीन यांनी 737 मॅक्स विमानातील डिझाइनमधील त्रुटी उघड केल्या होत्या. त्यानंतर त्यांना कामावरून काढून टाकण्यात आले. 2024 मध्ये त्यांचा रुग्णालयात मृत्यू झाला. 2019 मध्ये, बोइंगचे गुणवत्ता नियंत्रण व्यवस्थापक डॉन बर्नेट यांनी 787 ड्रिमलायनरमधील दोष उघड केले आणि बोइंगवर खटला दाखल केला. परंतु, 2024 मध्ये त्यांचाही मृत्यू झाला.

बोइंगला केवळ प्रवासी विमानांमध्येच नव्हे, तर लष्करी विमानांमध्येही दोष आढळले आहेत. वारंवार तक्रारी करूनही बोइंगला एकापाठोपाठ एक ऑर्डर मिळत आहेत. फक्त भारताविषयी बोलायचे झाल्यास, गेल्या 10 वर्षांत दोन मोठे विमान अपघात झाले आहेत आणि दोन्ही बोइंग विमानांचे होते. ऑगस्ट 2020 मध्ये, एअर इंडियाचे बोइंग 737-8HG विमान केरळच्या कोझिकोडमध्ये कोसळले आणि 2025 मध्ये, एअर इंडियाचे बोइंग 787-8 ड्रिमलायनर विमान अहमदाबादमध्ये कोसळले.

बोइंगच्या विमानांवर वारंवार प्रश्नचिन्ह निर्माण होऊनही, कंपनीला मिळणाऱ्या ऑर्डरमध्ये कधीही कमतरता आलेली नाही. 2025 हे वर्ष बोइंगसाठी आतापर्यंतचे सर्वात फायदेशीर वर्ष ठरले. या वर्षात कंपनीला बोइंग विमानांसाठी 512 ऑर्डर्स मिळाल्या, जे प्रतिस्पर्धी एअरबसच्या तुलनेत दुप्पट होते.