देवाची आरती करण्याची योग्य पद्धत कोणती? 4, 7 की 14 किती वेळा ओवाळावे ताट?

Published by:Manasee Dhamanskar

Last Updated:Dec 23, 2025 2:58 PM IST

हिंदू धर्मात कोणत्याही पूजेची सांगता ही 'आरती'ने केली जाते. आरती केल्याशिवाय पूजा पूर्ण मानली जात नाही. आपण मंदिरात किंवा घरात आरती करताना पाहतो की, आरतीचे ताट नेहमी 'दक्षिणावर्त' म्हणजेच उजव्या बाजूने गोलाकार फिरवले जाते.

Aarti Vidhi : हिंदू धर्मात कोणत्याही पूजेची सांगता ही 'आरती'ने केली जाते. आरती केल्याशिवाय पूजा पूर्ण मानली जात नाही. आपण मंदिरात किंवा घरात आरती करताना पाहतो की, आरतीचे ताट नेहमी 'दक्षिणावर्त' म्हणजेच उजव्या बाजूने गोलाकार फिरवले जाते. पण यामागे नेमके शास्त्र काय आहे? आणि देवासमोर आरतीचे ताट नेमके किती वेळा फिरवावे? याबद्दल धर्मशास्त्रात सविस्तर माहिती दिली आहे. आरती ही केवळ एक परंपरा नसून तो देवाप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा आणि स्वतःतील अहंकार अर्पण करण्याचा एक आध्यात्मिक मार्ग आहे.

आरती 'दक्षिणावर्त' का करावी?

आरती नेहमी उजवीकडून डावीकडे फिरवण्यामागे दोन मुख्य कारणे आहेत

पृथ्वीची गती आणि वैश्विक ऊर्जा: निसर्गातील बहुतेक सकारात्मक ऊर्जा ही दक्षिणावर्त दिशेने प्रवाहित होते. पृथ्वी स्वतःभोवती फिरताना आणि सूर्याभोवती प्रदक्षिणा घालताना याच दिशेचा वापर करते. जेव्हा आपण आरती फिरवतो, तेव्हा आपण त्या वैश्विक ऊर्जेशी स्वतःला जोडून घेतो.

अहंकाराचा त्याग: 'दक्षिणा' म्हणजे उजवी बाजू. उजवी बाजू ही कर्माचे प्रतीक आहे. देवासमोर गोलाकार ताट फिरवणे म्हणजे "हे ईश्वरा, माझे संपूर्ण आयुष्य आणि माझे कर्म तुझ्याभोवती केंद्रित आहे," असे समर्पित करणे होय. या उलट दिशेने फिरवणे हे निसर्ग नियमांच्या विरुद्ध मानले जाते.

आरतीचे ताट किती वेळा फिरवावे?

शास्त्रांनुसार, आरती करताना केवळ हात हलवणे पुरेसे नाही, तर एका विशिष्ट क्रमाने देवाच्या अवयवांसमोर ताट फिरवणे आवश्यक असते

देवाच्या चरणांजवळ: सर्वात आधी देवाच्या पायांजवळ 4 वेळा आरती ओवाळावी.

नाभीपाशी : त्यानंतर देवाच्या नाभीसमोर 2 वेळा ताट फिरवावे.

मुखापाशी : शेवटी देवाच्या चेहऱ्यासमोर 1 वेळ ओवाळावे.

पूर्ण शरीर: यानंतर देवाच्या संपूर्ण मूर्तीभोवती 7 वेळा गोलाकार आरती ओवाळावी. अशा प्रकारे एकूण 14 वेळा आरती ओवाळणे अत्यंत शुभ मानले जाते.

आरतीचे आध्यात्मिक महत्त्व

'आरती' शब्दाची फोड 'आ' आणि 'रति' अशी होते. 'आ' म्हणजे पूर्ण आणि 'रति' म्हणजे प्रेम. जेव्हा आपण पूर्ण प्रेमाने देवाला आळवतो, तेव्हा ती आरती होते. आरतीमधील कापसाची वात हे आपल्या अहंकाराचे प्रतीक आहे आणि कापूर हा आपल्या वासनांचे प्रतीक आहे. ज्याप्रमाणे कापूर जळून गेल्यानंतर मागे काहीही उरत नाही, त्याचप्रमाणे आरतीनंतर भक्ताचे मन शुद्ध होऊन तो ईश्वराशी एकरूप होतो.

आरती करताना पाळावयाचे महत्त्वाचे नियम

आरती करताना टाळ्या वाजवण्यापेक्षा टाळ, घंटा किंवा शंखनाद करणे अधिक प्रभावी मानले जाते, कारण त्यातून निर्माण होणारी कंपने नकारात्मक ऊर्जा नष्ट करतात. आरती चालू असताना मध्येच बोलू नये किंवा इकडे तिकडे बघू नये. आपले पूर्ण लक्ष देवाच्या मूर्तीवर आणि शब्दांवर असावे. आरती झाल्यानंतर दोन्ही हातांनी आरती ग्रहण करून डोळ्यांना लावावी, जेणेकरून त्यातील सात्त्विक ऊर्जा आपल्या शरीरात प्रवेश करेल.

टीप : (वरील माहिती सामान्य माहितीवर आधारीत आहेत. न्यूज 18 मराठी याची पुष्टी करत नाही. आपला उद्देश तुमच्यापर्यंत माहिती पोहोचवण्याचा आहे.)

view comments