हे खरंच शक्य आहे का? केमिकल्समुळे अचानक मोठी उलथापालथ, न पटणारी गोष्ट पाहून शास्त्रज्ञांचे डोळे विस्फारले

त्यानंतर त्यांनी पक्ष्यांच्या प्रजनन अवयवांची तपासणी करण्यासाठी त्यांचे विच्छेदन केले. यापैकी 24 पक्ष्यांमध्ये अनुवांशिक लिंग आणि प्रजनन अवयवांमध्ये विसंगती दिसून आली. त्यातील बहुतेक अनुवांशिकरित्या मादी होत्या, परंतु त्यांच्यामध्ये नरांचे प्रजनन अवयव होते. एका प्रकरणात एका नर कूकबुरामध्ये एक ताणलेली अंडवाहिनी (oviduct) होती, जी सूचित करते की त्याने नुकतीच अंडी घातली होती. दोन अनुवांशिकरित्या मादी असलेल्या क्रेस्टेड पिजन्समध्ये तर अंडकोष (testicular) आणि अंडाशयाचे (ovarian) दोन्ही संरचना होत्या.

युनिव्हर्सिटी ऑफ द सनशाईन कोस्ट (University of the Sunshine Coast) मधील या अभ्यासाच्या सह-लेखक असोसिएट प्रोफेसर डोमिनिक पॉटविन (Dominique Potvin) म्हणाल्या, मी विचार करत होते, हे बरोबर आहे का? म्हणून आम्ही पुन्हा तपासणी केली, पुन्हा पुन्हा तपासणी केली. आणि मग आम्ही विचार करत होतो, 'अरे देवा.'" त्यांनी पुढे सांगितले की, त्यांचे पक्षीवैज्ञानिक मित्र या निष्कर्षांमुळे 'आश्चर्यचकित' झाले होते.

लिंग बदलाचे प्रमाण प्रजातींमध्ये वेगवेगळे होते. ऑस्ट्रेलियन मॅगपाईजमध्ये (Australian magpies) हे प्रमाण सर्वात कमी 3 टक्के होते, तर क्रेस्टेड पिजन्समध्ये ते सर्वात जास्त 6.3 टक्के होते.

या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक डॉ. क्लॅन्सी हॉल (Dr. Clancy Hall) यांनी स्पष्ट केले, हे लिंग गुणोत्तर (sex ratios) बिघडवू शकते, लोकसंख्येचा आकार कमी करू शकते, जोडीदार निवडीत बदल करू शकते आणि लोकसंख्या घटण्यासही कारणीभूत ठरू शकते. व्यक्तीचे लिंग आणि प्रजनन स्थिती अचूकपणे ओळखण्याची क्षमता अनेक अभ्यास क्षेत्रांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे.

डीकिन युनिव्हर्सिटीच्या (Deakin University) प्रोफेसर केट बुकानन (Kate Buchanan) म्हणाल्या, मादीमध्ये नराचे अवयव विकसित होण्याचे सर्वात संभाव्य कारण काही पर्यावरणीय उत्तेजन (environmental stimulation), बहुधा मानवनिर्मित रसायने (anthropogenic chemicals) असू शकते. त्यांनी सांगितले की, सांडपाणी प्रक्रिया क्षेत्रात राहणाऱ्या कीटकांमध्ये ईडीसी आढळले आहेत, जे नंतर पक्ष्यांद्वारे खाल्ले जातात. जरी हे बदल तात्पुरते असले तरीही, या रसायनांच्या संपर्कामुळे प्रजननावर परिणाम होऊ शकतो.

सीएसआयआरओ (CSIRO) मधील डॉ. क्लेअर हॉलेली (Dr. Clare Holleley) यांनी सांगितले की- काही सरपटणाऱ्या प्राण्यांमध्ये नैसर्गिक घटक जसे की तापमानातील बदल लिंग बदलाला चालना देऊ शकतात, परंतु या पक्ष्यांमध्ये रसायनांमुळे असे होण्याची अधिक शक्यता आहे. जर लिंग निश्चितीमध्ये व्यत्यय आला, तर काहीतरी त्याला मार्गावरून बाजूला ढकलले पाहिजे. सर्वात संभाव्य कारण एंडोक्राइन-डिसरप्टिंग केमिकल्स (endocrine-disrupting chemicals) आहे, असे त्या म्हणाल्या.

हार्मोनल घटक देखील महत्त्वाची भूमिका बजावतात. एस्ट्रोजेन (estrogens) किंवा एंड्रोजेन (androgens) सारख्या स्टिरॉइड हार्मोन्समध्ये असंतुलन झाल्यास विकासाच्या महत्त्वाच्या टप्प्यांमध्ये लैंगिक भिन्नतेवर परिणाम होऊ शकतो.