Explainer : अंतराळ संशोधनासाठी 2025 वर्ष महत्त्वाचं ठरणार! पृथ्वी, चंद्र, मंगळचा अभ्यास कसा होणार?

Published by:Arjun Nalavade

Last Updated:January 04, 2025 12:41 PM IST

2025 हे वर्ष अंतराळ संशोधनासाठी महत्त्वाचे असेल. नासा आर्टेमिस 2 मिशन, इस्रोचे गगनयान आणि निसार मिशन यासारख्या मोहिमांवर काम करेल. चीन त्याच्या तियानवेन 2 लघुग्रह मिशनसह स्पर्धेत उतरेल. नवी तंत्रज्ञान आणि रोबोटिक मोहिमांमुळे अंतराळ संशोधनात मोठी प्रगती अपेक्षित आहे.

2024 हे वर्ष अंतराळ संशोधनाच्या दृष्टीने अपेक्षांनी भरलेले होते, पण कदाचित त्या वर्षी त्या अपेक्षा पूर्ण झाल्या नाहीत. अशा स्थितीत, 2025 कडून अधिक अपेक्षा आहेत, असे संकेतही आहेत की, जग 2025 मध्ये अंतराळ संशोधनात काही मोठी पाऊले उचलताना दिसेल. यावेळी अमेरिकेची अंतराळ संस्था नासा (NASA) अधिक सक्रिय दिसेल, तर भारतीय अंतराळ संस्था इस्रो (ISRO) देखील यावर्षी काहीतरी मोठे यश मिळवू शकते. चीनही जगासमोर काहीतरी मोठे करण्याचा प्रयत्न करेल.

जर आपण जगातील सर्वात मोठ्या अंतराळ संस्थेबद्दल बोललो, तर अमेरिकेची नासा यावर्षी खूप काही करू शकते. याची दोन कारणे आहेत. पहिले म्हणजे, नासाचे आर्टेमिस 2 (Artemis 2) मिशन यावर्षी लॉन्च केले जाईल आणि दुसरी मोठी गोष्ट म्हणजे अमेरिकेत सत्ता बदलल्यामुळे अंतराळ संशोधनात एक नवीन तेजी दिसू शकते. नवनिर्वाचित अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि स्पेसएक्सचे मालक एलोन मस्क यांची जुगलबंदी खूप काही करताना दिसेल.

आर्टेमिस मिशन

खूप दिवसांपासून पुढे ढकललेले आर्टेमिस 2 मिशन यावर्षी लॉन्च केले जाऊ शकते. या मिशनमध्ये नासाचे चार अंतराळवीर अंतराळात जातील, चंद्राची परिक्रमा करतील आणि ओरियन या अंतराळ यानाची चाचणी करतील, त्यानंतर मिशनच्या शेवटच्या आणि निर्णायक टप्प्याची तयारी सुरू होईल. हे मिशन जगातील अनेक इतर देशांसाठी प्रेरणा ठरले आहे.

अमेरिकेचा खाजगी क्षेत्र

पण अमेरिकेचा अंतराळ उद्योग नासापुरता मर्यादित नाही. खाजगी कंपनी स्पेसएक्सच्या स्टारशिप रॉकेटच्या अधिक चाचण्या दिसतील, ज्यामुळे अंतराळ प्रक्षेपणमध्ये मोठी उपलब्धी मिळू शकते. याशिवाय, काही खाजगी कंपन्यांची रोबोटिक मिशन्स चंद्रावर पाठवली जातील. यापैकी काहींमध्ये स्पेसएक्स रॉकेटद्वारे प्रक्षेपित फायरफ्लायचे ब्लुघोस्ट लुनार लँडर, जपानचे हाकुटो आर मिशन 2, इंट्युटिव्ह मशीन्सचे आयएम 2 मिशन यांचा समावेश आहे.

इस्रोच्या कार्यक्रमांवर जगाचे लक्ष

भारतीय अंतराळ संस्था इस्रोच्या कार्यक्रमांवर संपूर्ण जगाचे लक्ष आहे. यापैकी सर्वात प्रसिद्ध म्हणजे नासाच्या सहकार्याने असलेले निसार (NISAR) मिशन. यामध्ये, अतिशय प्रगत उपकरणांनी सुसज्ज एक उपग्रह अंतराळात पाठवला जाईल, जो पृथ्वीच्या भूभाग आणि बर्फाळ भागांची अतिशय उच्च रिझोल्यूशनची चित्रे घेईल, जी पर्यावरणीय दृष्टिकोनातून खूप उपयुक्त ठरतील आणि दूरगामी परिणाम देतील. हे जानेवारीमध्येच प्रक्षेपित होण्याची शक्यता आहे.

इस्रोचे गगनयान

पण इस्रोचे कोणते मिशन सर्वात उत्सुकतेने पाहिले जात आहे, तर ते गगनयान मिशन आहे. 2025 मध्ये जग गगनयान 1 चे प्रक्षेपण पाहील ज्यामध्ये व्योमित्र नावाचा एक रोबोट इस्रोच्या अंतराळ यानाद्वारे अंतराळात पाठवला जाईल. हे अंतराळ यान नासाच्या आर्टेमिस मिशनच्या धर्तीवर तीन टप्प्यात असेल.

इतर खगोलीय पिंडांवर मिशन्स

केवळ चंद्र किंवा काही प्रमाणात मंगळावर जाणाऱ्या मिशन्सचीच तयारी केली जाणार नाही. याशिवाय, बुध ग्रहासाठी बेपी कोलंबो, गुरुच्या चंद्रासाठी युरोपा क्लिपर, लघुग्रहांचा अभ्यास करण्यासाठी लुसी, शुक्र ग्रहासाठी ज्यूस (JUICE) मिशनसारखी अनेक मिशन्स 2025 मध्ये प्रक्षेपणसाठी सज्ज होत आहेत.

मंगळावर संशोधन

यात शंका नाही की, आपण 2025 मध्ये मंगळावर कोणतेही मोठे मिशन पाहणार नाही. पण 2024 प्रमाणे, 2025 मध्येही आपण मंगळ मिशन्स शक्य करण्यासाठी संशोधन आणि त्याचे नवीन परिणाम पाहू. नासाचे Perseverance आणि इतर रोव्हर्स मंगळाबद्दल नवीन माहिती देत आहेत. काही परिणामांनी मंगळाबद्दल खूप आशा निर्माण केल्या आहेत.

इतर अंतराळ संस्थांप्रमाणे, चीनही 2025 मध्ये मागे राहणार नाही. चीन यावर्षी लघुग्रहांचे नमुने आणण्यासाठी त्याचे तियानवेन 2 मिशन पाठवेल. याशिवाय, चीन चंद्रावर आणि मंगळावर जाणाऱ्या मिशन्सचीही वेगाने तयारी करत आहे आणि नासाला मागे टाकण्याचा प्रयत्न करत आहे, जे 2025 मध्येही दिसेल.

हे ही वाचा : Explainer : हे कसलं कॅलेंडर? ज्यात 365 ऐवजी 445 दिवस होते, सर्वात मोठं वर्ष म्हणून नोंद, जाणून घ्या सविस्तर

हे ही वाचा : या वर्षी येणार ‘कोरोना’सारखी नवी महामारी! आपली तयारी किती? जगातील तज्ज्ञ सांगतात, ‘सावधान…’